Umurbey Hamamı
Eskiden Bursa’nın en önemli İpek üretim merkezlerinden biri olan bugünkü İpekçilik semtinde bulunan Umurbey’in vakıf eserlerinden biri olan Umurbey Hamamı 1430 tarihinde inşaa edilmiş, hamam mimarisi özelliklerini yansıtması sebebiyle önemlidir.Bu yapı aslında İlk Devir Osmanlı Külliyeleri’nde yapıların birbirleri etrafında düzensiz şekilde bulunması ve külliye mimarisinde henüz dış bahçe duvarı uygulamasının görülmediği düşünüldüğünde bu mahallede bulunan Umurbey Camii’si, türbesi, çeşmesi ve bahçesindeki yaklaşık 80 kişilik haziresi ile küçük bir külliye olarak tasarlanmış olan kompleks yapının bir parçası gibi gözüküyor.
Umurbey Hamam’ı kuzey-güney doğrultusunda dikdörtgen planlı bir ‘‘Tek’’ hamamdır. S. Eyice’nin kare bir sıcaklık etrafında sıralanan Halvet Hücreli Tip başlığı altında icelediği hamamlardan biri olan Umurbey Hamamı, bazı kaynaklarda da D Tipi (Soğukluk bölümü kare planlı, sıcaklık bölümü halvet odalı) veya A Tipi (Dört veya İki eyvanlı, köşelerde halvet odalı) plan tipi altında incelendi. Bu plan üzerinde farklı ebatlarda kare mekanlar olarak tasarlanan odalar Soyunmalık, Ilıklık, Sıcaklık ve Halvet odalarını oluşturuyor. Bunlar dışında ısıtmalı her hamamda bulunan külhan ve cehennemlik bölümleri de bulunuyor. Umurbey Hamamı’nın en geniş mekanı olan 10.75 X 11.00 m² boyutlarındaki Soyunmalığa (Soğukluk) kuzeydoğu yönünden giriliyor. Bu girişin önünde önceden ahşap bir ek olduğu, ancak 2001 yılında bakımsızlık sebebiyle yıkıldığı biliniyor. Camekân da denilen bu bölümün ısınması bazı hamamlarda buhar kontrolü ile ılıklığa geçiş kapısı üzerindeki davlumbaz şeklindeki bacadan veya kubbe üzerindeki fener yardımıyla sağlanıyor. Soğukluk bölümünün üzeri büyük bir kubbe ile örtülü. Sekiz köşeli ve kasnaklı bu kubbeye geçişler köşe trompları ile sağlanmış. Kuzey, doğu ve batı duvarında ikişer penceresi olan bu mekanın, batı köşesinde bulunan bir kapıdan 6 basamak merdivenle 3.82 X 3.37 m²’lik Ilıklık bölümüne geçiliyor. Buraya hela ve usturalık (bıçaklık) odaları bağlı. Bu bölümden doğuda bulunan bir kapıyla yine kubbeyle örtülü, sivri kemerli iki eyvanlı sıcaklık bölümüne geçiliyor.
