Ders: Tarih, Konu: Bursa’nın okulları

Ders: Tarih, Konu: Bursa’nın okulları

Ders: Tarih, Konu: Bursa’nın okulları:  Eski Bursa fotoğraflarını, Bursa’nın en eski okullarını bu sayfada bulabilirsiniz.

Bursa; nice anılar biriktirmiş tarihi binalarıyla bir zaman tüneli sanki. Kiminin yerinde yeller esiyor şimdi. Bazıları yenilenmiş, kılık değiştirmiş ama bir şekilde hayata sıkı sıkı sarılıp bizimle kalmayı başarmış. Geçmişe ve geleceğe ışık tutmaya ant içmiş, Bursa’nın nice başarılı isimler yetiştirmiş okulları gibi… 

Bu topraklarda eğitime her zaman öncelik verildi. Bursa, 1326’da “devletin ilk başkenti” unvanını aldığı zamanlardan bu yana her köşesinde inşa edilen medreselerle, mekteplerle, kolejlerle hep bir ilim yuvası oldu. Bu kent; Osmanlı’nın ilkokulları olan “sıbyan” mekteplerinden bugünkü özel okullara uzanan yüzlerce yıl boyunca hep geleceğe hizmet etti. Ünü kentin sınırlarını aşan nice isimler yetiştirdi. Bu binaların bir kısmı zamana yenilip yok olup gitse de bir kısmı bugün hala ayakta. Hatta bazıları yüzyılların yorgunluğunu geride bırakıp yenilendi, gençleşti ve geçirdikleri restorasyonlarla eskisinden daha yeni, daha etkin bir hale geldi.

Günümüzdeki okulların temelleri aslında Osmanlı’nın kuruluş döneminden itibaren açılmaya başlayan medreselerle atıldı. Bursa’da, o yılarda içlerinde bugün çocuk kütüphanesi olarak hizmet veren Lala Şahin Paşa’nın da içinde bulunduğu 30’dan fazla medrese vardı. Osmanlı zamanında eğitim-öğretim kurumlarının temelini oluşturan bu medreseler her alanda toplum ihtiyaçlarına hizmet etmek amacıyla kurulmuştu. İlk kez İznik’te, Orhan Gazi tarafından açılan medreseyi, devlet adamlarının, hayırsever zenginlerin destekleriyle açılan diğer medreseler takip etti. 

Gözde vilayet Bursa

19. yüzyıl ortalarında başlayan modernleşme döneminde birçok okul açıldı. Kız Amerikan Koleji (1877), Ziraat Mektebi (1891), Askeri İdadiye(1890), Medrese-i Muallimin(1904) bunlardan bazılarıydı. Bu dönemde Bursa’da bir ilk daha yaşandı ve 1881’de, ilk kez bir ile “Vilayet Maarif Müdürü(Milli Eğitim Müdürü)” tayin edildi.

Bursa’nın gördüğü bu değer biraz da coğrafi konum olarak İstanbul’a yakınlığından ve Bursa’da yaşayan halkın hem ekonomik hem de kültürel açıdan diğer “vilayet”lerden daha iyi durumda olmasından kaynaklanıyordu. Bursa’da, Cumhuriyet’in ilanından kısa bir süre sonra, eğitim-öğretim alanında köklü değişiklikler yapılmasını sağlayan 3 Mart 1924 tarihli Tevhid-i Tedrisat Kanunu görmüş yüzlerce yıllık okullar var. Işıklar Askeri Lisesi, Erkek Lisesi, Kız Lisesi, Tophane Endüstri Meslek Lisesi, Çelebi Mehmet Lisesi bunlardan bazıları.

Bursa’nın eski “Işıklar”ı

Geçtiğimiz yıl bir kanunla kapatılan askeri liseler arasında olan Işıklar Askeri Lisesi, 1845’te Sultan Abdülmecid tarafından Mektebi-i Fünun-u İdadi adıyla, Heykel’de kuruldu. Daha sonra, adı eskiden Aşıklar Tepesi olan ve zamanla Işıklar’a dönüşen semte taşındı ve bu ismi aldı. Kapatıldığı 2016 yılına dek mezun ettiği önemli isimler arasında 93 Harbi’nin kahramanları arasında anılan Gazi Ahmed Muhtar Paşa da vardı.

Dün “Hamidiye Sanayi Mektebi”, bugün…

1869’da yetim çocuklara sanat eğitimi vermek için “ıslahhane” olarak şehir merkezinde açılmasının ardından birkaç kez yer değiştiren Hamidiye Sanayi Mektebi’nde, bilinen derslerin dışında marangozluk, musiki, terzilik, kunduracılık, demircilik, mücellittik sanatları ve Fransızca da öğretiliyordu. Ayrıca okulun, dönemin en iyisi olarak anılan bir bandosu bulunuyordu. Bursalıların, gelişmesi için yürekten desteklediği ve ellerinden geleni yaptığı okul için 1906’da, Cumhuriyet Caddesi’nde bir satış mağazası bile açıldı. Yapılan satışların tüm geliri okul için harcanıyordu. Cumhuriyet Dönemi boyunca sürekli olarak ve her yönüyle gelişen okul bugüne dek birçok ünlü ismi mezun etti. Bugün ise, en son taşındığı ve uzun yıllar boyunca kaldığı Tophane semtinin adını ve geçmişin anılarını yarınlara taşıyor: Tophane Mesleki ve Teknik Anadolu Lisesi…

Kız Lisesi

Amerikalı Protestan misyonerler, 1876’da, Muradiye’de bir kız koleji açtılar. Önce yalnızca gayrimüslim öğrencilere eğitim veren okul zamanla Türk öğrencileri de almaya başladı. Okul, bazı söylentilere göre; 1927’nin son aylarında 4 öğrencinin Hristiyanlaştırılması olayı ortaya çıkınca kapatıldı. 1928’de ise okul, Atatürk’ün isteği üzerine Türk Maarif Cemiyeti tarafından satın alındı ve “Bursa Kız Lisesi” açıldı. 1940’lı yılların ortalarına kadar Muradiye’deki yerinde hizmet veren okul, bu tarihlerde bugünkü yerine taşındı. Atatürk’ün manevi kızı Prof. Dr. Afet İnan’dan Burcu Kara’ya, Safiye Ayla’dan Nur Sürer’e birçok ünlü isim bu okuldan mezun oldu. Okulun eski mezunları, 1986’dan beri düzenlenen ve zaman içinde geleneksel hale gelen mantı gününde bir araya geliyor.

Erkek Lisesi

Reşat Nuri Güntekin, Orhan Şaik Gökyay, Kazım Baykal, Ziya Samar, Süleyman Nazif gibi ünlü isimlerin eğitim verdiği; bilim, sanat, politika ve sosyal hayatta başarılar kazanmış isimlerin yetiştiği bir okul burası… Sait Faik Abasıyanık’ın, öğrenciyken ilk hikâyesini yazdığı yer. 1883’te, Bursa Mekteb-i Sultanisi adıyla açılan, 1886’da bugünkü binanın temeli atılan tarihi bir değer… Yunan işgali sırasında bir kısmı hastane olarak kullanılan; Atatürk’ün “Bursa Sultanisi’nde geçirdiğimiz saatlerin çok kıymetli hatırası ile daima memnun olacağım” satırlarını şeref defterinde taşıyan bir okul. Bugün de hizmet vermeye devam eden Erkek Lisesi, her yıl Mayıs ayının son pazar gününde yapılan Geleneksel Pilav Günleri’nde eski öğrencilerini bir araya getiriyor. 2005’ten bu yana “Bursa Anadolu Erkek Lisesi” adıyla anılan okulun Mayıs 2011’de yayınlanan, “Bursa Mekteb-i Sultanisi” isminde bir kitabı da bulunuyor.

“Ziraat”in mektebi

Kuruluş hazırlıkları 1887’de başlayan, kentin en köklü eğitim kurumlarından biriydi Ziraat Mektebi. İlk kez 1891’de, Hüdavendigar Numune Çiftliği Ziraat Mektebi adıyla açtı kapılarını. Ziraat Ameliyat Mektebi, Bursa Mıntaka Ziraat Mektebi, Bursa Ziraat Mektebi… Defalarca değişti ismi. Yunanlıların Bursa’yı boşaltarak çekilirken kente verdikleri hasardan nasibini alsa da bugün hala sapasağlam ayakta. Hatta eskisinden daha iyi durumda. Yıllar boyunca birçok öğrenci mezun etti ve bugün Ziraat Meslek Lisesi adıyla yarınlara hizmet etmeye devam ediyor.   

İpek şehrine ipekçilik okulu

İpeğin merkezi kabul edilen Bursa’da 1888’de bir okul açıldı. Bursa İpekçilik Enstitüsü, Böcekhane, İpekçilik Mektebi, Tohum Mektebi gibi isimlerle anılan okul 1889 yılında ilk mezunlarını verdikten sonra önce Setbaşı semtinde Burdurizade Osman Efendi’nin evine daha sonra ise Maksem’de inşa edilen bir binaya taşındı. İsmi de “İpekböcekçiliği Enstitüsü” olarak değiştirildi. 2003’teki yangında ciddi hasarlar gören bina, 2010’da yapılan restorasyonun ardından bugün “İpek Üretim Ve Tasarım Merkezi” olarak yaşamaya devam ediyor.

Menemen şehidinin okulu…

Bugünün Çelebi Mehmet Anadolu Lisesi, “Hamidiye Medreseyi Muallimi” adıyla, 1906’da açtı kapılarını. Daha sonra bir süreliğine Bursa Muallim Mektebi adını kullanan okul 1927’ye kadar birçok öğretmen yetiştirdi. Menemen Olayı’nın şehidi M. Fehmi Kubilay’ın da mezun olduğu bu okul, 1979’da çıkan yangında hayli hasar gördü ve 1983’te tamamlanan yeni binasında eğitim vermeye devam etti.

Necati Bey’e ithafen…

Bursa’nın, kızların eğitilmesi konusunda öncü şehirlerden biri olduğunun ispatı da Necatibey Meslek Lisesi… Okul; 1885 yılında Fransız Asamption Koleji adıyla açıldı, daha sonra Jandarma Efradı Cedide Mektebi´ne kiralandı. Harp sonrası İsmail Hakkı Bey tarafından “Özel Kız Hayat Okulu” olarak eğitime devam etti.

Bursa´da bir kız enstitüsü açılması fikri halkın ve idarecilerin girişimleri ile desteklenerek bina eski sahibi olan Fransızlardan satın alındı. Cumhuriyetin ilanından sonra eğitim camiasına üstün hizmetler etmiş olan Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’in aynı yıl genç yaşta ölmesi üzerine enstitüye onun adı verildi. 1929’da Necatibey Kız Enstitüsü’nün açılmasıyla temelleri atılan okul, zaman içinde açılan bölümleriyle git gide genişledi. Hem daha çok alanda hem de daha çok öğrenci yetiştirmeye başladı. 90’lı yıllarda, okul bünyesinde Anadolu Meslek Lisesi açıldı ve 1996’dan itibaren okula erkek öğrenci de alınmaya başlayarak okul “Necatibey Meslek Lisesi” adını aldı.

Temelleri 1800’lü yıllarda atılan ve 1948’e kadar Kazgani adıyla anılan Süleyman Çelebi Anadolu Lisesi, 1974 yılında Necatibey Kız Meslek Lisesi bünyesinden ayrılan, o zamanki adıyla Akşam Kız Sanat Okulu’nun bağımsız hale getirilmesi sonucu kurulan Zübeyde Hanım Kız Meslek Lisesi,  1940’lı yıllarda kurulan Bursa Ticaret Lisesi, 1961’de açılan Atatürk Anadolu Lisesi, 1967-1968 eğitim-öğretim döneminde açılan Cumhuriyet Anadolu Lisesi ve daha niceleri… Her biri Bursa’nın, tarihe derin izler bırakmış mücevherleri…

İlk özel Türk okulu: Bursa’nın “Bizim Mektep”i

Ülkedeki ilk özel Türk okulu olan “Bizim Mektep” de Bursa’da açıldı. 1918’de Maksem Caddesi’nde açılıp önce Atatürk Caddesi ile Selçuk Hatun Caddesi’nin kesiştiği yere taşınan daha sonra ise Bursalı Şefik Caddesi’nde, fabrikatör Osman Fevzi Efendi’nin köşküne taşınan bu okul, kız ve erkek öğrencilerin bir arada eğitim gördüğü ilk okuldu. Okulun kurucusu Zehra Budunç, Bursa Kız Muallim Mektebi’nde okurken bir nedenle öğretmenlik hakkı elinden alınınca, Halide Edip Adıvar ile Şam’a gidip orada okudu.

Cumhuriyet’ten önce ülkesine dönen Zehra Hanım, bir okul açmaya karar verdi ancak bunun için gerekli belgesi yoktu. Bu sebeple okulu Kız Muallim Mektebi’nden iki arkadaşı olan Saide Etil(Çubukçu) ve Leman (Eğilmez) hanımların adına kardeşi Nazike Hanım’la birlikte açtı. Bursa’nın Yunan işgali sürecinde hem Anadolu yararına istihbarat etkinliklerinde bulunan hem de Bursa’da gizli bir haber alma örgütü kurma görevi üstlenen Yüzbaşı Tahir Bey’i okulun bodrumunda saklayan Zehra Hanım, yakalanıp Yunanistan’a sürgün edildi. Böylece Bizim Mektep, Lozan Barış Antlaşması imzalanıp, Zehra Hanım yurda geri dönene kadar kapalı kaldı.

Maddi sıkıntılar nedeniyle tamamen kapandığı 1929’a kadar önemli isimler geldi geçti Bizim Mektep’ten… Örneğin Sümerolog Muazzez İlmiye Çığ, edebiyat eleştirmeni Orhan Burian burada eğitim aldı. Bursalı iki gazeteci, Musa Ataş ve Rıza Ruşen’de burada öğretmenlik yaptı. Bursalı karikatürist Cemal Nâdir ise bu okulda okumuş ve daha sonra okulun hem müdür yardımcılığını hem de resim öğretmenliğini üstlenmişti.

Mekteplerden kolejlere…

Bugün dershanelerin kapanmasıyla sayıları artan özel okullar da Bursa’da hayli yer tutuyor. Hatta bazıları Bursa’nın eğitim tarihinde birçok konuda öncü olarak geçti. Örneğin; Atatürk’ün 1925’te TBMM’nin açılışında yaptığı bir konuşmada “eğitimde istenen seviyeye ulaşmak için özel girişimin çalışmalarına ihtiyaç duyulduğunu” söylemesiyle yola çıkan ve Bursa’daki ilk özel okul unvanına sahip olan Türk Maarif Cemiyeti… Bursa’da ilk özel okul 1928’de Türk Maarif Cemiyeti Lisesi olarak açıldı. 1939’da ise dernekler kanunu çıkınca dernek statüsü kazandı ve okul 1946’dan itibaren Türk Eğitim Derneği (TED) Kız Lisesi adını aldı. 1949’da, kullandığı binayı Kız Lisesi açılmak üzere devlete bağışladı. 2001’de Bursa TED Koleji olarak yeniden açılan okul bugün Türkiye’nin dört bir yanında hizmet vermeye devam ediyor.

Şebnem Ferah’ın da mezunları arasında bulunduğu Namık Sözeri Lisesi, 1938’de Bursa Erkek Lisesi tarih öğretmeni Nazım Yücelt’in “Özel Yeni Okul” adıyla kurduğu ama bir yıl sonra ekonomik yetersizlikler nedeniyle kapanmak üzereyken İhsan Çizakça ve eşi Süheyla Çizakça’nın satın aldığı Özel İhsan Çizakça Lisesi, 1963’te iki ilkokul öğretmeni Sevim Ertekin ve Mefharet İnal tarafından kurulan İnal Ertekin Okulları, 80’li yıllarda dershane olarak eğitim hayatına başlayan Tan Okulları, 90’lı yılların sonunda açılan Özel Emine Örnek Okulları, 2000’li yıllarda kurulan Şahinkaya Koleji…

Kimi kendi giden adı kalan kimi de uzun yıllardan beri Bursa’nın eğitim tarihine katkıda bulunmak için çalışan okullardan bazıları. Bursalı olup da kuruluş tarihi daha yakın dönemde olan okullar için ise Mavi Dünya Koleji, Tunçsiper Okulları, Sınav Okulları, Kültür Okulları ve Çakır Okulları örnek gösterilebilir. Doğum yeri Bursa olmayan ama yine de Bursa’nın geleceğine katkıda bulunan okullar da var: Final Okulları, Bahçeşehir Okulları, Okyanus Koleji, Bilfen Okulları, Uğur Okulları, Doğa Koleji, Mektebim Okulları, Öncü Okulları…

Tarihinde Bursa’ya farklı alanlarda hizmetler vermiş olduğu halde bugün eğitim yuvası haline gelen okullar da bulunuyor. 19. yüzyıl ortalarında başlayan, ülkenin devlet eliyle endüstrileşmesi çabalarının bir ürünü olarak 1852’de kurulan Fabrika-i Humayün gibi… Sarayda kullanılacak ipek halı ve kumaşlar için iplik üreten, geçmişinde dönemin önemli devlet adamlarını, Avrupa saraylarındaki soyluları giydiren fabrika, 2010’dan beri Türkiye’nin ilk tasarım meslek yüksekokulu olarak hizmet veriyor.

Bursa’nın üniversitesi…

Bir de 1863’te, İstanbul’da açılan Osmanlı Darülfünunu ile temelleri atılan üniversiteler var. Türkiye Batılı anlamda ilk üniversitesine 1870’te kavuştu. 1900 yılında 2. Abdülhamid döneminde Darülfünun-u Şahane adıyla yeniden açılan Darülfünun, 1933’te kapatıldı ve yerine günümüzdeki İstanbul Üniversitesi açıldı. Bursa’nın ilk yüksekokulu, 1970’de Ticari İlimler Akademisi adıyla açıldı ve bugün Osmangazi Kaymakamlığı’nın bulunduğu yerde, Altıparmak’taydı. Bursa’da, İstanbul Üniversitesi’ne bağlı olarak kurulan Bursa Tıp Fakültesi, 1970’de açılarak adını memleketinden alan üniversitenin temelini oluşturdu.

Tıp Fakültesi’nin 1976’da açılan Eğitim Fakültesi takip etti. Açıldıktan 5 yıl sonra Resmi Gazete’de yayınlanan 1873 Sayılı Kanun ile Bursa’da “Bursa Üniversitesi” adı ile kurulan Uludağ Üniversitesi, 20 Temmuz 1982 tarihinde Yükseköğretim Kurumları Teşkilatı hakkındaki kanun ile “Uludağ Üniversitesi”ne dönüştü. Bursa’nın eğitim yuvası bugün 15 fakülte, 2 yüksekokul, 15 meslek yüksekokulu, 1 konservatuar, 4 enstitü, 21 uygulama ve araştırma merkezi ile 1 araştırma merkezi ve rektörlüğe bağlı olarak kurulan 5 bölümü ile gençleri geleceğe hazırlamaya devam ediyor.

Kaynaklar: Bursa’da Yaşam Dergisi Ağustos 2010 (Sayı: 12), Nahit Kayabaşı, Bursa İl Milli Eğitim Müdürlüğü, Bursa TED Koleji, Uludağ Üniversitesi, Necati Çakır

Fotoğraflar: Deniz Dalkılınç arşivi, Can San arşivi

Today’s Lesson: History

Subject: Schools of Bursa 

Bursa; is just like a time machine with old buildings in it. Some of them no longer exist. Some of them are restored, disguised and somehow managed to stay with us holding tight to life. Swore to enlighten the past and the future, just like the old schools of Bursa…

 Education has always had priority in these lands. Since the times when it earned the title of “First Capital of the State”, Bursa has always been a center of education with all its schools, madrasahs (Muslim theological schools) and colleges. This city served the future since the time of the Ottoman primary schools, “sıbyan”, to the private schools of our day. With its fame, many famous people were raised here. Even though most of these schools have been demolished, a few are still intact. Some of them have even been restored, rejuvenated thus leaving behind the dusty pages of the past and becoming much better places.

The foundations of today’s schools were the madrasahs that were founded starting from the time of the establishment of the Ottoman Empire. Back then, there were more than 30 madrasahs in Bursa including Lala Şahin Pasha which today serves as a children’s library. These madrasahs that laid down the foundations for the educational institutions during the time of the Ottomans were built to serve people in all areas of life. The first madrasah founded in İznik by Orhan Gazi was later followed by the building of other schools with support from charitable wealthy people.

 Popular province Bursa

Many schools were established during the modernization that stared in mid 19^th century. American College for Girls (1877), School of Agriculture (1891), Military High School (1890), School of Teaching (1904) were some of those. Another first also took place in Bursa at those times and in 1881 a “Vilayet Maarif Müdürü” (National Education Manager) was appointed for the first time. This value given to Bursa was due to its geographical closeness to İstanbul as well as due to the fact that its citizens were wealthier and more cultured than the citizens of other provinces. There are hundred year old schools in Bursa which witnessed the Tevhid-i Tedrisat Law causing a huge revolution after the proclamation of the republic. Işıklar Military High School, Men’s High School, Girls High School, Tophane Industrial and Professional High School were some of those.

Old “lights” of Bursa

Işıklar Military High School, which is one of the military high schools closed with a law last year, was founded by Sultan Abdülmecid in 1845 with the name of Mektebi-i Fünun-u İdadi, in Heykel. Later on, it was transferred to a district called Aşıklar Tepesi which was renamed as Işıklar and thus received its name from there. Among the important alumni until 2016 were Gazi Ahmed Muhtar Pasha who was among the heroes of the ’93 war.

Yesterday it was “Hamidiye School of Industry”, Today…

Hamidiye School of Industry was founded in 1869 at the city center in order to educate children on arts under the name of “ıslahane” and in addition to essential courses, there were also courses on carpentry, music, tailoring, shoemaking, blacksmithing, handcrafting and French. The school also had a band which is told to be the best among all schools at those times. The citizens of Bursa supported this school and its development and even opened a shop for the school on Cumhuriyet Street in 1906. All the earnings were spent on the school. The school that continued developing throughout the Republican era had many alumni who are famous today. And today, it carries the name of its homeland Tophane and its memories to the future: Tophane Professional and Technical Anatolian High School…

Girl’s High School

American Protestant Missioners founded a girls college in Muradiye in 1876. At first, it was only accepting non-Muslim students but later started to accept Turkish students as well. Rumors had it that the school was closed following the Christianization of 4 of its students in 1927. In 1928, it was bought by the Turkish Education Society on Atatürk’s will and “Bursa Girls College” was founded. Located in Muradiye until the mid 1940’s, it was moved to its current location during those times. Many people such as Atatürk’s stand-in daughter Prof. Dr. Afet İnan, Burca Kaya, Safiye Ayla and Nu Sürer have also graduated from this school. Former alumni are still gathering in with traditional meetings since 1986.

Boy’s High School

This is a school where famous names such as Reşat Nuri Güntekin, Orhan Şaik Gökyay, Kazım Baykal, Ziya Samar, Süleyman Nazif worked as teachers; and many famous people were educated in branches such as science, art, politics and social life… The place where Sait Faik Abasıyanık wrote his first story. Founded with the name “Bursa Mekteb-I Sultanisi” in Bursa, it is a historical place founded in 1886… During the Greek invasion a part of this school was used as a hospital; and this is a school which has these precious words of Atatürk in its book of honor: “I will always be happy with the memory of the most precious times we spent at the Bursa Sultanisi”. The Boy’s High School which is still open today, brings together its alumni during a traditional meeting held every May. Since 2005 the school has been called “Bursa Anatolian Boy’s School” with a book called “Bursa Mekteb-I Sultanisi” published in May 2011.

“School of Agriculture”

School of agriculture, which started its first preparation journey in 1887, was one of the most famous schools of the town in terms of education. It was first founded with the name “Hüdavendigar Sample Farm Agriculture School”. Agriculture Operation School, Bursa Mıntıka School, Bursa School of Agriculture… The name kept changing. Even though it was damaged during the Greek invasion, it is still intact. It is actually in an even better condition. It had many graduates throughout the years and today it is serving its students under the name of the School of Professional Agriculture.

 School of silk in the city of silk

Bursa, regarded as the center of the silk, had a new school in 1888. Known by various names such as Bursa Silk Institute, Böcekhane, School of Sericulture, Seed School, it was relocated in 1889 first to Setbaşı district to the house of Burdurizade Osman Efendi after its first alumni graduated and later on to a building in Maksem. The name was also changed as the “Institute of Sericulture”. Seriously damaged during the fire in 2003, it now serves as “Silk Production and Design Center” after the restoration carried out in 2010.

School of Menemen Martyr…

Today’s Çelebi Mehmet Anatolian High School, was founded with the name “Hamidiye Medreseyi Muallimi” in 1906. Later on, the school that took on the name of Bursa Muallim School for a while, changed many teachers until 1927. The martyr of Menemen incident, M. Fehmi Kubilay also graduated from this school which was damaged seriously during a fire in 1979 and after the completion of the restoration in 1983 it continued to provide educational services.

Dedicated to Necati Bey…

Necatibey High School is evidence that Bursa has always been a pioneer for the education of girls… The school was first founded under the name French Asamption College in 1885, which was later on rented to Gendarme Efradı Cedide School. After the war, it was maintained by İsmail Hakkı Bey under the name “Private Girls School of Life”. The idea of founding a girl’s school in Bursa was supported by officials and the citizens of Bursa and later on the building was bought from the French.

With Maarif Vekili Mustafa Necati Bey’s death following the proclamation of the Republic, the school was named after him. The school that was founded in 1929 as Necatibey Girl’s Institute kept on expanding with various departments. It started to raise more students in many more fields. An Anatolian Vocational High School was established during the 90’s as part of the school which started to accept male students in 1996 as well thus being renamed as “Necatibey Vocational High School.”

Suleyman Celebi Anatolian High School which was founded during the 1800’s and was called Kazgani until 1948, Zübeyde Hanım Professional High School which was a part of the Necatibey Vocational College for Girls until 1974 with its former name of Akşam School of Art for Girls, Bursa Business College founded during the 1940’s, Atatürk Anatolian High School founded in 1961, Cumhuriyet High School founded during the 1967-1968 educational year and many more… All of them are gems of Bursa enriching its history.

First private Turkish School: “Bizim Mektep” of Bursa

“Bizim Mektep” the first private Turkish school was founded in Bursa. Opened at the crossroads of Maksem street and Selçuk Hatun Street and later moved to fabricator Osman Fevzi Efendi’s villa in Bursalı Şefik Street in 1918, this was the first school to give education for girls and boys together. Founder of the school Zehra Budunç, was banned from teaching due to an incident that took place while she was a student at the Bursa Muallim School for Girls after which she went to Damascus with Halide Edip Adıvar to continue her education.

Returning to her homeland before the Republican era, Zehra Hanım decided to establish a new school but she did not have the required documents for it. Therefore she established the school in the name of her two friends Saide Etil (Çubukçu) and Leman (Eğilmez) from Girl’s Muallim School alongside with her sister Nazike Hanım.

During the Greek invasion of Bursa, Zehra Hanım hid Captain Tahir Bey in the basement of the school, who was in charge of intelligence activities for the benefit of Anatolia as well as of establishing a secret intelligence organization in Bursa only to be arrested and exiled to Greece. So, Bizim Mektep was closed until the Lausanne Peace Treaty was signed and Zehra Hanım returned home. Famous names were students of Bizim Mektep until 1929, when it was completely closed due to financial difficulties… For example, the Sumerologist Muazzez Ilmiye Çığ, literary critic Orhan Burian received their education here. Two journalists from Bursa, Musa Atas and Rıza Ruşen, taught here. Bursa cartoonist Cemal Nâdir studied in this school and later he worked as both the vice principal and an art teacher at the school.

From School to College…

Today, the number of private schools with the closure of the private teaching institutions has a considerable place in Bursa. In fact, some of them even went on to be pioneers in many subjects in Bursa’s education history. For example; in one of his speeches at the inauguration of the Grand National Assembly of Turkey in 1925 Atatürk said: “private entrepreneurs need to work in order for us to reach the desired level of education”, which triggered the establishment of the Turkish Maarif Society which holds the title of being the first private school in Bursa…

The first private school in Bursa was opened as Turkish Maarif Society High School. In 1939, after the law of associations came into existence, the school gained the status of an association, and from 1946 onwards the school received the name of Turkish Education Association (TED) High School for Girls. In 1949, it donated the building to the state for a Girl’s High School to be opened. The school, reopened as Bursa TED College in 2001, continues giving education all over Turkey today

Namık Sözeri High School with Şebnem Ferah among its alumni, Private İhsan Çizakça High School founded in 1938 by Bursa Boy’s High School history teacher Nazım Yücelt as “Private Yeni School” which was purchased one year later by İhsan Çizakça and his wife Süheyla Çizakça just as it was about to be shut down due to economic reasons, İnal Ertekin Schools founded in 1963 by two primary school teachers Sevim Ertekin and Mefharet İnal, Tan Schools which started working as a private teaching institution during the 80’s, Private Emine Örnek Schools founded towards the end of the 90’s, Şahinkaya College founded during the 2000’s…

Just some of the schools which closed down but are still remembered years later and some which are still contributing to history of education in Bursa. Mavi Dünya College, Tunçsiper Schools, Sınav Schools, Culture Schools and Çakır Schools can be shown as examples of schools that have recently been founded in Bursa. There are also schools which were not started in Bursa but still contribute to Bursa’s future: Final Schools, Bahçeşehir Schools, Okyanus College, Bilfen Schools, Uğur Schools, Doğa College, Mektebim Schools, Öncü Schools…

There are also schools which have been transformed into educational institutions even though they served Bursa in different areas throughout history. Just like Fabrika-i Humayün which was founded in 1852 as part of the efforts of industrialization by the state towards mid-19^th century… The factory that manufactured silk carpets and fabrics to be used in the palace and which also produced clothes for important statesmen as well as the noble class in the palaces of Europe has been serving as a vocational high school for design in Turkey since 2010.

University of Bursa…

There are also universities that have been founded in 1863 along with the Ottoman Darülfünun. Turkey’s first western style university was founded in 1870. Darülfünun which was reopened in 1900 during the reign of Abdülhamid the 2^nd as Darülfünun-u Şahane was closed in 1933 and Istanbul University was opened in its stead. The first college of Bursa started in 1970 as Academy of Commercial Sciences and was at Altıparmak where the Osmangazi District Governorship is located today. Bursa Faculty of Medicine which was started in Bursa as part of the Istanbul University formed the foundation of the university that was opened in 1970 carrying the name of its hometown.

Faculty of Education followed the Faculty of Medicine in 1976. Uludağ University that was founded 5 years after it started operations as “Bursa University” in Bursa in accordance with the Law numbered 1873 Published in the Official Gazzette was transformed into “Uludağ University” on the 20^th of July 1982 in accordance with the law on the Organization of Higher Education Institutions. The center of education for Bursa now continues to educate young people with 15 faculties, 2 colleges, 15 vocational colleges, 1 conservatory, 4 institutes, 21 application and research centers and 1 research center along with 5 departments founded as part of the research center and the rectorate.

Resources: Bursa’da Yaşam Magazine August 2010 (Issue: 12), Nahit Kayabaşı, Bursa Provincial Directorate of National Education, Bursa TED College, Uludağ University, Necati Çakır

Photographs: Deniz Dalkılınç archive, Can San archive