Fotoğraftaki “zaman algısı”

Çoğunlukla bir “an” olarak tarif ederiz fotoğrafı. Gerçekte olan da budur zaten, zamanın içindeki bir an dondurularak çıkarılıp alınır. Oysa zaman, anın algısından çok daha fazla bir “akış” olarak değerlendirilmelidir. Fotoğraf, zamanı kimi zaman dondurur kimi zaman onunla birlikte akar.

Bugüne dek fotoğrafçıların üzerine en çok çalışma sergilediği konudur belki zamanın akışı. Milyonlarca fotografik deneme “zaman” için yapılagelmiştir. Bir kısmı “seri fotoğraf” olarak adlandırılırken, bir kısmı sadece bir “an” fotoğrafı olarak hayat bulmuştur. Seri fotoğraflar tamamlanmışlık, metafiziksel bir kapanış etkisi yaratırken; gerçeklikle ilgili yapılan vurgu döngüsel gerçeklikte son bulur. Serideki her bir fotoğraf tek başına bir gerçekliği anlatır. Ardından gelen bir diğer fotoğraf ise kendinden önceki fotoğrafın gerçekliğini sorgulatır. Bir fotoğrafın gerçekliğinden bahsederken onun zaman içerisindeki akışını bir bütün olarak görmek gerekir. Fotoğrafta karşılaştığımız bu döngüsellik gerçekte zamanın ta kendisidir. Zaman problemi bizi Antik çağ filozofları Heraklitos ve Parmenides’e kadar götürür. Bu karşıtlık “değişim”e karşı “süreklilik” fikrinin varlığını gösterir. Döngüsel zaman algısı, bir yolculuğu simgeler. Bu yolculuk aslında hakikate ulaşmaya çalışılan bir yolculuktur. Bir gerçeklikten yola çıkıp sonuca varma isteğidir.

Çevremiz sürekli hareket halindedir. Günlük etkinliklerimiz, bir işle meşgul olmamız, çalışmamız, hobilerimiz, eğlenmemiz hep hareket içerir. Peki ya fotoğrafta hareket tespitinin püf noktaları nelerdir? Hareketli nesnelerin çekimi, doğal bazı zorluklar içerir. Bu zorlukların tespiti için temel fotoğraf çekim bilgisine ek olarak bazı teknikler ve dikkat edilecek hususlar vardır.

Akla ilk olarak hızlı hareketin çok olduğu sporlar gelir. Bunun yanı sıra günlük hayatta etrafımızda her zaman çok kısa sürede olup biten, hızlı hareket içeren bir çok etkinlik, nesne gözümüzün önünde akar. Devamlı hareket halindeki çocuklar, sokakta hızla hareket eden araçlar, insanlar, bir sirkteki akrobatlar, haldeki satıcılar, köpeğimiz, katıldığımız bir eğlence ortamı, düğünler, sosyal etkinlikler vs. hepsi buna birer örnektir. Bu olayları ve anları yakalamak, bulunduğumuz andaki havayı, atmosferi, kendi yorumumuzla aktarmak için iki ana unsur vardır: çekilen konu hakkında bilgi sahibi olmak ve temel hareket fotoğrafı tekniklerini bilmek ve uygulamak… Bunlar özetle şöyledir;

– Hareketi dondurmak (doğru enstantane)

– Pan yapmak (düşük enstantaneyle hareketi takip etmek)

– Netleme (takip ederken sürekli netleme ya da önceden netleme) yapmak

– Kritik hareket anını (hareketi anlatacak anlam bütünlüğü) yakalamak

– Zamanlama (deklanşöre basacağımız anı kestirmek)

Hareket fotoğrafı tekniklerinde başvuracağımız en etkili yöntemler ise; yüksek enstantane ile hareketi dondurmak ve düşük enstantane ile belirgin bir hareketi/hızı yansıtmak olacaktır. Bu iki seçenekten birini, çektiğimiz nesnenin hareketini tahmin ederek olası bir kompozisyonu yakalayacak şekilde takip etmemizle birleştirdiğimizde başarılı bir sonuç için gereken ana koşullar sağlanmış olur. Kullandığımız tekniklerin arzu edilen sonuçları sağlaması ise ancak fotoğrafçının zihinsel katkısı ile mümkün olur. Konuya ve çekim tekniğine odaklanmak sonuca olumlu etki edecektir. Çekim öncesinde yapılmış bir zihinsel hazırlığın sonuca etkisi yadsınamaz. 

Hareketli etkinlik/nesne ile ilgili önceden bilgi sahibi olmak, çekebileceğimiz kareleri önceden kafamızda canlandırmak, hangi teknikleri kullanacağımızı planlamak, ekipmanımızı buna göre seçmek ve ayarlamak, nihai olarak nasıl bir fotoğraf elde edeceğimizi hayal etmek, tüm bu hazırlığın bir parçasıdır. Hızlıdan çok daha hızlıya kadar seyredebilecek bir etkinlik anında nerede durulacağı, ne zaman deklanşöre basılacağı, hangi anların önemli olduğu ve kaçırılmaması gerektiği, ne gibi karelerin çekilebileceği vb. sonuca doğrudan etki eden unsurların önceden kestirilmesi gerekir. Ayrıca hareketli anın en önemli noktasını yakalayacak şekilde fotoğraf çekmek, estetik ve anlam olarak bütünlüğü sağlar. 

Hareket fotoğrafçılığında “zamanlama” her şey demektir. Kritik anı, hareketi bakaçta gördüysek kaçırmışız demektir. Hareket anını yakalayabilmek için kareye aktarmak istediğimiz hareket anının çok kısa bir süre öncesinde deklanşöre basmamız gerekir. Çektiğimiz konu hakkında bilgi sahibi olmak tahmin ve planlama muhakememizi güçlendirir, anlık zaman zarfında yakalanması güç olan kompozisyonları elde etmemize yardımcı olur. Fotoğraftaki zaman algısı tüm bunların ışığında daha anlaşılabilir olur.

Yazı ve fotoğraflar: Engin Çakır