Bahçelere sanatsal dokunuş
Bahçelere sanatsal dokunuş Bahçelere sanatsal dokunuş Bahçelere sanatsal dokunuş
Usta bir bahçıvanın elinde geometrik bir şekil, bir hayvan, bir eşya ya da bir insan şekline sokulmuş yemyeşil ağaçlar düşünün. Dokunsanız canlanacak, yürüyüp gitseniz arkanızdan gelecek gibi canlı…
Eski Romalıların başlattığı, kısa zaman içinde tüm dünyanın benimsediği bir sanat Topiary… Türkçe ismiyle “ağaç budama sanatı”. Ayrıca insanın doğa ile bağının ve yeşile olan sevgisinin ve bağlılığının da ispatı… Sadece belirli bitkilerle yapılabilen bu sanatın örneklerini Fransa, Hollanda ve İngiltere başta gelmek üzere birçok ülkede görmek mümkün. Bursa’da ise Botanik Park’ın içinde bulunan tema bahçelerinde…
Eski Roma’da İmparator Augustus döneminde başladığı bilinen ağaç budama sanatı, bugüne dek birçok uygarlığın benimsediği bir sanat. Kelime anlamı Latincedeki “süsleme amacıyla çevreyi düzenleyen bahçıvan” ifadesini karşılayan “Topiarius” kelimesinden geliyor.
Romalıların, Yunanlılardan ya da Musevilerden etkilenerek başladığı tahmin edilen, evlerindeki ve sokaklarındaki bitkileri şekillendirme çalışmaları 1000’li yılların başından itibaren bilinmeye ve diğer uygarlıklar tarafından uygulanmaya başladı. Roma Dönemi’nden kalma eserlerden bazıları Amerika’daki J. Paul Getty Müzesi’nde sergileniyor.
17. yüzyılın sonlarına doğru İngiltere’de başlayan bu akım, ülkemizde Avrupa ülkelerinin etkisi görüldüğü 18. yüzyılda İstanbul’da da uygulanmaya başladı. Bilinen en iyi örnekleri ise Abdülmecid döneminde Yıldız Sarayı’nda görüldü. Rönesans Dönemi’nde tüm Avrupa’yı sarmış duruma gelen bu sanat, zaman içinde benimsendiği her ülkede biraz daha geliştirildi. Bitkilerle oluşturulan şekiller labirent formundaki dev bahçelere, hatta her an yerinden kalkıp yürüyecekmiş gibi görünen hayvanlara, çizgi film kahramanlarına, dünyaca ünlü isimlere dönüştü.
Seçilen bitkiden oluşturulmak istenen şekle sahip tel kalıplar kullanılarak yapılan Topiary için; şimşir, Cezayir menekşesi, defne, çobanpüskülü, kurtbağrı, porsuk gibi daima yeşil kalma özelliğine sahip, küçük ve iğne yapraklı bitkiler seçilmesi gerekiyor. Bu bitkilerin dal ve yaprak aralarının az olması ve yukarıya doğru büyüme özellikleri onları budayarak şekil vermeye uygun kılıyor. Bahçede ya da saksıda uygulanabilen bu sanatın püf noktası da doğru bitkiyi seçmek.
Sonrasında da sabır ve dikkat. Çünkü eğer kalıplar kullanılmadan geleneksel yöntemlerle işlem yapılacaksa, bitkiyi kontrol altında tutabilmek için sürekli düzeltmeler yapmak gerekiyor. Kullanılan budama şekilleri üç ana grupta toplanıyor: Serbest şekilli budama, yavaş yetişen bitkiler ile yapılan budama ve daha hızlı yetişen bitkilerle (sfagnum) yapılan budama. En bilinen ve en eski yöntem olan serbest şekilli budama ve yavaş yetişen bitkilerle yapılan budama daha çok geometrik şekil elde edilmek istenen durumlarda kullanılıyor. Tamamlanması ise birkaç yılı bulabiliyor. Üçüncü yöntemde ise istenilen şekle ulaşmak için 2–3 ay gibi bir süre yeterli olabiliyor.
Birçok ülkenin caddelerini, evlerin bahçelerini hatta içlerini süsleyen yemyeşil heykeller, ilk keşfedildiği yüzyıldan bu yana gelişen ve gelecekte de gelişmeye devam edecek olan bir sanat akımının eseri. Bilgi, sabır ve emek isteyen bu sanatın örneklerini görebileceğiniz en yakın yer Botanik Park içindeki tema bahçeleri…
Bahçelere sanatsal dokunuş Bahçelere sanatsal dokunuş Bahçelere sanatsal dokunuş Bahçelere sanatsal dokunuş
Yazı: Ferhan Petek
