Çocuk yetiştirmenin rotaları
Çocuk yetiştirme denildiğinde birçok kişinin aklına gelen, farklı yollardan ilerlemektir. Kimi için özgür bırakmak kimisi için kurallara uyum önemlidir. Asıl kaçırılan nokta ise tutarlı ve yaşına uygun tepkiler gösterebilmektir.
Yazı: Psk. Ayşegül Alkış
Çocuk yetiştirme biçimlerine baktığımızda, ebeveynlerin dört farklı stile sahip olduğu ve bu yolu izleyerek çocuklarını yetiştirdikleri görülüyor.
Yetkili açıklayıcı-otoriter stil: Bu stilde ebeveynler sabırlı, duyarlı ebeveynlerdir. Çocuklarını dinlerler, fikirlerini alırlar ve kendilerinden bağımsız bir kişilik geliştirmelerine destek olurlar. Bu ebeveyn stilinin önemli özelliklerinden bir tanesi çocukların içinde bulunduklarını dönemi gözeterek davranmaları ve ona göre sorumluluk vermeleridir. Bu stilde yetişen çocukların güvenli hissettikleri ve sorumluluk alabilen çocuklar oldukları görülür.
Otoriter stil: Bu ebeveyn stilinde anne babalar kendilerini çocuklar üzerinde tam sorumlu ve kontrolcü hissederler. Bu kontrol “ben bilirim” sınırlarını zorlamaktadır. Çocuk sürekli uyarılmaya alıştığı için kendisini kontrol etmekte zorlanır ve devamlı dışarıdan bir uyarı bekler. Özellikle otorite yakında olmadığında davranış bozuklukları sık görülür, bu çocuklarda korku daha hakim bir duygudur. Evde sıklıkla ceza kullanılır. İleriki dönemde bu stilde yetiştirilen çocukların sorumluluk alma becerilerinde eksiklik ve güven duygularında azalma görülebilir.
İzin verici-ihmalkar stil: Bu stilde ebeveynler otoriter tutumun aksine sınır koymada sıkıntı yaşarlar ve çocuğun olumsuz davranışlarını da kabul edici görünürler. Çocuklarıyla ilgilenirler ama sağlıklı biçimde ilgilendikleri söylenemez. Bu nedenle çocuk sınırları algılayamaz, iletişim sıkıntıları yaşayabilir. Çocuklar çabuk sıkılabilirler, ceza-sınır kavramları olmadığı için yaptıklarıyla ilgili olumlu-olumsuz geri bildirim almakta güçlük çekerler.
İlgisiz-ihmalkar stil: Hem ilgi hem de sınır açısından çocuk için uzak bir yetiştirme stilidir. Çocuğun yaşının ve ihtiyaçlarının, yapabileceklerinin farkında değildirler. Çocuk kabul görmediğini, fark edilmediğini hisseder. Sonrasında fark edilmek için uygunsuz davranışlar sergileyebilir. Anne baba ile sağlıklı iletişim kuramadığından diğer kişilerle de güven ilişkisi kurmakta zorluk çekerler.
Her ne kadar belirgin stiller olsa da bu stiller birbiri içine geçebilir ve ev içinde birkaç tutum bir arada görülebilir. Ya da anne baba arasında tutum farklılıkları gözlenebilir. Bunun çocuk üzerindeki olumlu-olumsuz etkisi de yoğun olacaktır. Tüm stiller-tutumlar değerlendirildiğinde göze çarpan nokta çocuğun fark edilmesi, ihtiyaçları, beklentileri ve içinden geçtiği çocukluk dönemidir. Buna göre davranılan, sınırları belirlenen ve gerektiğinde desteklenen çocuklarda fizyolojik ve psikolojik gelişim daha sağlıklı olabilmektedir.
Anne babalar bazen kendilerine baktıklarında “anne babalık perdesi” sebebiyle tutumlarını objektif olarak yorumlayamayabilirler. Bu nedenle bir uzmandan destek almak, hangi tutuma sahip olunduğunu görmek, ona göre adım atmak aile ilişkilerini pekiştirecektir. Şimdi düşününce, sizin çocuk yetiştirme rotanız hangisi?
