kitabi
74
Nâzım Hikmet, 1933–1934 /1938– 1950
yılları arasında asılsız suçlamalarla
Türkiye hapishanelerinde tutuldu.
Yaklaşık 13 yılı bulan hapisliğinin 11
yıla yakınını Bursa Hapishanesi’nde
geçirdi. Nâzım, İkinci Dünya
Savaşı’nın yıkıcı biçimde sürüp gittiği
bir dünyada, elleriyle değil, ancak
sözleriyle duvarlarını yıkabileceği
demir parmaklıklar ardındaydı. O,
yaklaşık 800 mahkûmun yattığı Bursa
Hapishanesi’ne getirildiği ilk günden
itibaren umutsuzluğa düşmemiş,
duvardaki sarmaşık gibi yaşama
tutunmuş, diğer mahkûmların da
umudu olmuştu.
O yıllarda Bursa Hapishanesi’nde
yatan mahkûmların birçoğu; cinayet,
hırsızlık, kaçakçılık gibi suçlardan
hapisteydiler. Nâzım, zamanının büyük
bir bölümünü mahkûmları eğitmekle
geçirmiş; onlara tarih, felsefe, politika
ve sanat dersleri vermişti. Bir başka
deyişle onlara, yaşama başka bir
gözlükle bakmasını öğretmişti. Nâzım,
bununla da yetinmemiş, yoksul
tutsakları hapishane ağalarından
korumaya çabalamış, hükümlülerin
karınlarını doyuracak parayı elde
etmeleri için idareyle konuşarak Bursa
Hapishanesi’ne dokuma tezgâhları
getirtmişti. Hapishaneyi bir atölyeye
dönüştüren Nâzım Hikmet ve mahkûm
arkadaşları; dokudukları çorap, havlu
ve perde vb. ürünleri dışarıda satarak
elde ettikleri geliri paylaşmışlardı.
Umudunu, insanlığın iyi ve güzel
bir tarafa doğru gittiği düşüncesini,
sevdiğine sarılıp huzurla ve karanlığı
düşünmeden geçireceği gecelerin
düşünü daima dinç ve sağlıklı
tutmaya çalışan Nâzım Hikmet, Bursa
Hapishanesi’nin ağır koşullarında çeşitli
hastalıklara yakalandı. Bu nedenle özel
izinle ve jandarma eşliğinde zaman
zaman hapishane dışındaki hastaneye
ve Bursa kaplıcalarına götürülüyordu.
Onun hapishane dışına kontrollü bir
“Nâzım’ın Bursa Yılları”
Güney Özkılınç, yaklaşık beş yıl süren araştırmasında Nâzım’ın ölümünden 40 yıl sonra, onunla
hapis yatmış bazı mahkûmlara ulaştı. Bu mahkûmlardan bazılarının adları, onun şiirlerinde de
geçiyordu. Mahkûmların evlerinde, Nâzım Hikmet’in bundan altmış yetmiş yıl önce yaptığı ve gün
yüzüne çıkmamış yağlı boya tablolar da vardı. Nâzım’ın ve arkadaşlarının fotoğraflarını, hapishanede
kullandıkları eşyaları ve anıların izlerini buldu. Bu araştırmanın sonucunda bulduklarını “Nâzım’ın Bursa
Yılları” kitabında topladı.
