Dergi Bursa Aralık 2017 - Sayı 46

32 Cumhuriyet Dönemi’yle birlikte oluşturulmaya çalışılan milli kültür, milli edebiyat akımları, ülkemizde yepyeni kültür ortamını doğurmuştur. Türk kültür ve edebiyatında çok köklü değişikler oluşmuştur. Bu yeni anlayışa göre oluşan değerler ışığında yapılmış olan edebiyat tarihlerinde ne yazık ki bazı kültürel değerlere yeterince yer verilmemiştir. Unutulan bu kültürel değerlerin başında hiç kuşkusuz, gayrimüslim kültürü gelmektedir. Cumhuriyet öncesi dönemde dinsel bir çekinceyle dikkate alınmayan gayrimüslim kültürü, Cumhuriyet döneminde de milli ideolojiyi zedeleyeceği düşüncesiyle göz ardı edilmiştir. Acaba Anadolu’da oluşan ulusal kültürel değerler içinde, hiç mi gayrimüslim kültürün etki yoktu? Bence, Anadolu’da oluşan Türk kültürel değerler içinde gayrimüslim kültürün etkileri hiç de azımsanmayacak ölçülerdedir. Bursa’da yedi asırdır, Müslümanlarla Müslüman olmayanların kardeşçe birlikte yaşadığını biliyor muydunuz? Sanırım bu gerçeği çoğu Bursalı bilmiyor. Ya da ne alama geldiğini algıladığını sanmıyorum. Oysa çok değil 90 yıl öncesine kadar Bursa’da Müslüman olmayanların Müslüman nüfusa göre oranı üçte birini aşacak boyutlardaydı. Ancak tarihçilerimiz, edebiyatçılarımız, bu kentte gayrimüslimler hiç yaşamamış gibi bu kültürü görmezden gelmiştir. Sadece bir hayal, belli belirsiz görüntülerle hatırlanan anılar kalmıştır. Bu insanlar; nasıl yaşar, ne giyer, ne iş yapar, nasıl evlenir, nasıl ölür? Bursa kent kültürünü araştıranların hiç merak etmedikleri bir konudur. Nitekim bu konularda yazı yazmaya hazırlandığımda ne yazık ki önceden bu konuyu irdeleyen hiçbir araştırmaya rastlayamadım. Oysa Bursa’da yaşayan gayrimüslimlerin kültürünü bilmeden Bursa kent tarihini, edebiyatını, sanatını ve sonuçta kültürünü yazmak büyük bir eksiklik olacaktır. Bursa kenti, iki bin yılı aşkın tarihinde çok farklı kültürel etkiler altında kalmıştı. Önce Mysiler sonra Bithynialılar yaşadı Bursa’da. Daha sonra da Yunanlılar. Türkler 14. yüzyılın başında Bursa’ya geldiklerinde, Bursa’da Rum adını taşıyan bir topluluk vardı. Bunların bir kısmı Müslüman oldu, ancak büyük bölümü dinlerini, kültürlerini korudu. Ancak yerli Rumlar, yeni gelen Türk göçmenlerden etkilendi ve Türk kültüründeki birçok ögeyi aldı. Türk kültürüne de birçok şey kattı. İki kültür birbirlerini o kadar etkiledi ki 20. yüzyılın başına geldiğinde dinsel farkın dışında neredeyse hiçbir fark kalmamıştı. Anadolu’da gayrimüslim nüfus oranı, zamanla Türklerin asimilasyonu ile azaldığı düşüncesi çok yaygındır. Oysa Bursa’yı incelediğimizde, olay tersine geliştiğini görmekteyiz. Bursa’da gayrimüslim nüfus azalacağına büyük ölçüde Non-Muslim and exchange culture in Bursa Bursa’da Gayrimüslim ve mübadele kültürü The national culture that was tried to be established with the Republican Era along with national literary movements resulted in the emergence of a brand new cultural environment in our country. Drastic changes have taken place in Turkish culture and literature. Unfortunately, some cultural values have not been included sufficiently in literary histories put forth in the light of the new values formed according to this new understanding. Undoubtedly, non-Muslim culture is the foremost of these forgotten cultural values. The non-Muslim culture that was not taken into consideration on the grounds of a religious drawback during the pre-Republic era was also ignored during the Republican Era with thoughts that it might damage the national ideology. But didn’t the non-Muslim culture have any effect on the national cultural values that emerged in Anatolia? I am of the opinion that the effects of non-Muslim culture on the Turkish cultural values that emerged in Anatolia cannot be underestimated. Did you know that Muslims lived in harmony with non-Muslims for seven centuries in Bursa? I believe majority of the locals of Bursa are not aware of this fact. Or I think they cannot comprehend what this means. But it was only 90 years before that the population of non- Muslims exceeded one third of the Muslim population in Bursa. However, our historians and men of letters have ignored this culture as if non-Muslims have never lived in this city. Only a figment and memories that are remembered with faint images have remained. How do these people live, what do they wear, what work do they do, how do they get married and how do they die? These are all matters that no researcher of Bursa urban culture has considered. Indeed, while I was preparing to write this article, unfortunately I could not come across any study on this topic. However, writing down Bursa urban culture, literature, art and culture will be missing without any knowledge on the culture of the non-Muslims living here. The city of Bursa was under many different cultural impacts throughout its history that exceeds two thousand years. First the Mysis and then the Bithynians lived in Bursa. Then came the Greeks. When the Turks came to Bursa in the beginning of the 14th century, there was a community known as the Greeks in Bursa. Some of these became Muslims, however majority preserved their religions and cultures. However, the local Greeks were affected from the newcomer Turk immigrants and adopted many elements in Turkish culture. It also made many significant contributions to the Turkish culture. The two cultures had so much impact on one another that there was almost no difference between them save for religious differences in the beginning of the 20th century. It is a very common opinion that the ratio of the non-Muslim population in Anatolia decreased over time with the assimilation imposed by the Turks. However, we can see that it is actually just tema theme Raif Kaplanoğlu