Tahta toplardan saraylara…
Varlığı milattan önceki yıllara dayanan bilardo, tarih boyunca asilzadelerin, saraylıların en çok tercih ettiği oyundu. Bugün ise usta oyuncuların, bir ucu Bursa’ya değen uluslararası turnuvalarda yarıştığı dünyaca ünlü bir spor dalı…
“Haydi, gel bilardo oynayalım.” Sheakespeare’nin 1600’lü yıllarda yazdığı Anthony ve Kleopatra adlı oyununda; böyle söylüyordu Kleopatra, nedimesi Charmian’a. Yazılı kayıtlara göre ünlü İskit filozof Anacharsis’in M.Ö. 400’lü yıllarda Yunanistan’da görüp tarif ettiği oyun bilardoydu. Milattan sonra ikinci yüzyılda İrlanda Kralı More’den geriye kalanlar arasında pirinçten yapılmış 55 top ile yine pirinçten yapılmış sopalar ve masalar bulunuyordu. Bilardo; her dönemin tercih edilen, sevilen ve kısa süre içinde benimsenen oyunu oldu.
Çoban sopaları ve tahta toplar
Bilardonun, zaman içinde gelişerek bugünkü ince stratejiler, matematiksel hesaplar ve keskin bir zekâ gerektiren haline en yakın ilk örnekleri 16. yüzyılda saraylarda görülmüştü. İlk zamanlarda bilardo toplarında kullanılan ahşap malzeme yerini önce fildişi malzemeye, 19. yüzyılın sonunda ise plastiğe bıraktı. İlk zamanlar ucu kıvrık olan istekalar, bir zamanlar “çoban sopaları”yken bugünkü son hallerini almalarını 1818 yılında kösele ve tebeşir kullanımının başlamasına borçlu. Bilardo oyunları kökleri Avrupa’ya dayanan cepli ve ilk örnekleri Fransa’da görülen cepsiz olmak üzere iki ana grupta toplanıyor. 8 Top (Amerikan) ve Snooker cepli bilardo grubuna; Karambol ve 3 Top bilardo ise cepsiz bilardo grubuna giriyor.
Evrensel bir spor haline gelmeden önce vakit geçirmek için uydurulmuş eğlenceli bir oyun olan bilardonun tarihi hakkında çok fazla yazılı kaynak bulunuyor. Örneğin bazı kaynaklar ilk bilardo masasının 1470 yılında görüldüğünü ve 14. Louis döneminde yaygınlaştığını söylüyor. Bu oyunun “bilardo” adını nasıl aldığı hakkında en çok duyulan söylenti ise 1500’lü yıllarda Londra’da yaşayan emanetçi Bill Knew ile ilgili. Rivayete göre oyunun adı onu keşfeden ve yaygınlaştıran bu kişiden geliyormuş. İşleri kötü gittiği için fazlaca boş vakti olan ve bu boş vakitlerini değerlendirmek için dükkânındaki tezgâhın üzerinde 3 adet top ile oynamaya başlamış ve böylece bilardo oyunu ortaya çıkmış. Bilardo hakkında ilk kitapların 17. yüzyılda İngiltere ve Fransa’da yazıldığı biliniyor. Bilardo malzemeleri ise isteka, tebeşir, kösele uç, toplar, bant ve elbette bilardo masasından oluşuyor. İyi bilardo oynamanın evrensel olarak kabul edilen iki temel kuralı var: Açıları hesaplamak ve hızı ayarlamak.
Saraylardan salonlara…
Ülkemizde ise ilk kez 19. yüzyılın sonlarına doğru saraylara ve konaklara girdi bilardo oyunu. 2. Abdülhamit Dönemi’nde ilk bilardo masaları görülmeye başladı. Cumhuriyet Dönemi’nde Atatürk’ün ve İsmet İnönü’nün de severek oynadığı bilinen bu oyuna özel ilk salonlar İstanbul’da açıldı. Bir yandan ülkemizde yaygınlaşan oyun için diğer yandan dünya çapında gelişmeler yaşanıyordu. 1959’da “Dünya Bilardo Birliği” kuruldu ve dünya şampiyonaları düzenlenmeye başladı. UMB (Dünya Bilardo Birliği) üç top diğer adıyla karambol bilardo oyunlarını, WPBA (Dünya Pool Birliği) Amerikan olarak bilinen “çok toplu, delikli” bilardo oyunlarını IBSM (Uluslararası Snooker Bilardo Konfederasyonu) ise Snooker adındaki 22 topla oynanan bilardo oyunlarının organizasyonlarını üstlendi. WCSB adındaki kuruluş ise bu üç kurumun bir araya gelmesiyle oluşturuldu. Amaç ise bilardoyu olimpiyatlara taşımak.
Türkiye’nin en iyileri
Bilardo sporu, halk arasındaki “vakit öldürmek için oynanan bir kahve oyunu” imajını uzun süre önce bozdu. Yıllar boyu yaşadığı değişim ve gelişimlere her yıl yenilerini ekleyen bilardo sporu, 1993’te Türkiye Bilardo Federasyonu’nun kurulmasından itibaren ciddi bir hareketlilik kazandı. Düzenlenen turnuvalarda, gerçekleştirilen etkinliklerde dünyaca ünlü bilardo şampiyonları, profesyonel ve amatör oyuncular bir araya geldi. Bu büyük organizasyonları arasında en önemlilerden biri ise yıllardır gerçekleştirilen ve 2016 yılı için başlangıç noktası olarak Bursa seçilen “3 Bant Bilardo Dünya Kupası” turnuvaları…
Bilardo türleri arasında özellikle şu dönemde en popüler olan 3 bant bilardo türü. Bu türün dünya çapındaki en çok söz sahibi ismi ise bilardonun “bir kahve oyunu”ndan zarif ve incelikli bir salon oyununa dönüşmesi sürecinde hayli etkin bir isim olan Semih Saygıner. Dünya bilardo literatürüne “Semih Saygıner’in Sihirli Vuruşları” olarak geçen 42 özel vuruş tekniği ve sayısız şampiyonluklarıyla dünya çapında “Bay Sihir” ve “Türk Prensi” unvanlarıyla anılan bir bilardo ustası. Türkiye’de hatta dünyada bilardo konusunda profesyonel bir noktaya gelmek isteyen herkes onun izinden gidiyor, onun gibi olmak istiyor ve onu takip ediyor. Saygıner aynı zamanda Türkiye Bilardo Federasyonu’nun Tayfun Taşdemir, Murat Naci Çoklu, Adnan Yüksel, Lütfi Çenet, Serdar Gümüş, Hacı Arap Yaman, Ömer Karakurt, Yılmaz Özcan, Gülşen Degener, Eylül Kibaroğlu gibi milli gururumuz olan oyuncuları arasında.
