Page 15 - Dergi Bursa Mart 2012

13
fabrikadan Merinos, büyük ağabey
olarak ön plana çıkmıştı. Merinos’ta
çalışmak önemli bir ayrıcalık sayılırken,
üretim ve sanayi mirasının ne olduğunu
da bu fabrikalardan öğrendi Bursalılar.
Osmanlı döneminde sarayların ipekli
ve kadife kumaş ihtiyacını karşılayan
Bursa’nın, İngiliz kalitesinde bir
kumaş üretmesi için açılan fabrikanın
kurdelesi bizzat Mustafa Kemal’in
elleriyle kesildi. Fabrika Bursa’ya aynı
zamanda önemli bir yaşam kültürü
de getirdi. Ortak girişimle tesis edilen
yapı kooperatifleri, çalışanlara sunulan
sosyal haklar, revir, kreş, ordino gibi
kavramlar ilk kez Merinos ile yaşamına
girdi Bursalıların…
Kent nüfusunun dörtte biri ya bu
fabrikada çalışıyordu ya da bu
fabrikayla doğrudan veya dolaylı
olarak bir bağ taşıyordu. Bu nedenle;
çalışma yaşamı, eğlence alışkanlıkları
ve çalışan hakları Merinos’tan kente
yayılıyordu. Hatta sendika oluşumlarının
çoğunun bu fabrikadan temellendiği
de bilinenler arasında. Fabrika çalışan
örgütlenmelerine öncülük yaptı. Önce
Teksif, sonrasında da Türk-İş buradan
doğdu.
Tezgâhların üzerindeki ipekler,
fotoğraflar, dokuma tezgâhları,
kumaşlar, boyalar… Hepsi geçmişin
birer izi gibi… Atatürk odası, fabrika
hatıra defterinde yer alan Atatürk’ün
el yazısı… Üretim değeri ve ekonomik
anlamlarının yanı sıra, kent yaşamını
sergileyen pek çok detay var müzede.
Aile doktorluğu uygulaması daha o
zamanlar Merinos’ta uygulanabiliyordu.
Bursalılar kreşin ne olduğunu ve
önemini Merinos ile öğrendiler.
Tüketim kooperatifinin faydaları ile balo
salonunda yaşanan eğlenceler yine
Bursalıların Merinos ile öğrendikleri
arasındaydı. Yemekhane, tenis
kortu gibi sosyal tesisler de Merinos
ile öğrenildi. Çalışanları için yapı
kooperatifi kurarak onların ev sahibi
olmalarını Merinos sağladı. Bugün
Çarşamba Pazarı olarak bilinen
Darmstadt Caddesi çevresindeki
bölgede bir zamanlar Merinos Evleri
vardı. Kimi tek katlı, kimi iki katlı, kimi
üç katlı, kimi de dört katlı ama hepsi
de bahçe içinde evlerdi bunlar. Kentin
en güzel evleri, bölge ise ilk planlı
modern yerleşim bölgesiydi. Orası
Bursa’nın en gelişmiş bölgesi oldu.
Evlerin arasında düzenli sokaklar ve
caddeler vardı. Bugünkü Darmstadt
Caddesi, kooperatif evleri arasındaki
ana yol olarak planlanmıştı. Türkiye’nin
sanayileşmesinde en önemli kilometre
taşlarından biri olan, üretimi ve
istihdamı öğreten Merinos, bugün
yaşayamasa da ipekten bir geçmişin
ışıldayan izleri ile Tekstil ve Sanayi
Müzesi’nde yaşıyor.