Page 128 - Dergi Bursa Temmuz 2012

126
eğitimin psikolojisi
Psk. Ayşegül Alkış
Çocuk yetiştirme biçimlerine
baktığımızda, ebeveynlerin dört farklı
stile sahip olduğu ve bu yolu izleyerek
çocuklarını yetiştirdikleri görülüyor.
Yetkili açıklayıcı-otoriter stil: Bu
stilde ebeveynler sabırlı, duyarlı
ebeveynlerdir. Çocuklarını dinlerler,
fikirlerini alırlar ve kendilerinden
bağımsız bir kişilik geliştirmelerine
destek olurlar. Bu ebeveyn stilinin
önemli özelliklerinden bir tanesi
çocukların içinde bulunduklarını
dönemi gözeterek davranmaları ve ona
göre sorumluluk vermeleridir. Bu stilde
yetişen çocukların güvenli hissettikleri
ve sorumluluk alabilen çocuklar
oldukları görülür.
Otoriter stil: Bu ebeveyn stilinde
anne babalar kendilerini çocuklar
üzerinde tam sorumlu ve kontrolcü
hissederler. Bu kontrol “ben bilirim”
sınırlarını zorlamaktadır. Çocuk sürekli
uyarılmaya alıştığı için kendisini
kontrol etmekte zorlanır ve devamlı
dışarıdan bir uyarı bekler. Özellikle
otorite yakında olmadığında davranış
bozuklukları sık görülür, bu çocuklarda
korku daha hakim bir duygudur. Evde
sıklıkla ceza kullanılır. İleriki dönemde
bu stilde yetiştirilen çocukların
sorumluluk alma becerilerinde eksiklik
ve güven duygularında azalma
görülebilir.
İzin verici-ihmalkar stil: Bu stilde
ebeveynler otoriter tutumun aksine
sınır koymada sıkıntı yaşarlar ve
çocuğun olumsuz davranışlarını da
kabul edici görünürler. Çocuklarıyla
ilgilenirler ama sağlıklı biçimde
ilgilendikleri söylenemez. Bu nedenle
çocuk sınırları algılayamaz, iletişim
sıkıntıları yaşayabilir. Çocuklar çabuk
sıkılabilirler, ceza-sınır kavramları
olmadığı için yaptıklarıyla ilgili olumlu-
olumsuz geri bildirim almakta güçlük
çekerler.
İlgisiz-ihmalkar stil: Hem ilgi hem de
sınır açısından çocuk için uzak bir
yetiştirme stilidir. Çocuğun yaşının
ve ihtiyaçlarının, yapabileceklerinin
farkında değildirler. Çocuk kabul
görmediğini, fark edilmediğini hisseder.
Sonrasında fark edilmek için uygunsuz
davranışlar sergileyebilir. Anne baba ile
sağlıklı iletişim kuramadığından diğer
kişilerle de güven ilişkisi kurmakta
zorluk çekerler.
Her ne kadar belirgin stiller olsa da bu
stiller birbiri içine geçebilir ve ev içinde
birkaç tutum bir arada görülebilir.
Ya da anne baba arasında tutum
farklılıkları gözlenebilir. Bunun çocuk
üzerindeki olumlu-olumsuz etkisi de
yoğun olacaktır. Tüm stiller-tutumlar
değerlendirildiğinde göze çarpan nokta
çocuğun fark edilmesi, ihtiyaçları,
beklentileri ve içinden geçtiği çocukluk
dönemidir. Buna göre davranılan,
sınırları belirlenen ve gerektiğinde
desteklenen çocuklarda fizyolojik
ve psikolojik gelişim daha sağlıklı
olabilmektedir.
Anne babalar bazen kendilerine
baktıklarında “anne babalık perdesi”
sebebiyle tutumlarını objektif olarak
yorumlayamayabilirler. Bu nedenle
bir uzmandan destek almak, hangi
tutuma sahip olunduğunu görmek,
ona göre adım atmak aile ilişkilerini
pekiştirecektir. Şimdi düşününce, sizin
çocuk yetiştirme rotanız hangisi?
Çocuk yetiştirme denildiğinde
birçok kişinin aklına gelen,
farklı yollardan ilerlemektir.
Kimi için özgür bırakmak kimisi
için kurallara uyum önemlidir.
Asıl kaçırılan nokta ise tutarlı
ve yaşına uygun tepkiler
gösterebilmektir.
Çocuk
yetiştirmenin
rotaları