Page 56 - Dergi Bursa Kasım 2012

54
Tüm dünyanın yakından
ilgilendiği bir kültür
hamam sefası… Bu
özellikli ve “tertemiz
kokan” kültür bugün
neredeyse tüm turistik
tesislerde kendisine yer
buluyor. Bursa’da ise hamam kültürü
hala en güzel örnekleri ile nefes alıyor.
Fakat bu kültürün geçmişte kalmış
birçok detayı da var. Hamamın en
kısa tanımı şu; kendine has mimari
formlarla, topluca yıkanma kültürü.
Ama aslında beraber yaşamın getirdiği
tüm sosyalliklerle birlikte bir yaşam
şekli hamamlar…
Hamam mimarisinin kökeni ise
Roma İmparatorluğu’na dayanıyor.
Osmanlı İmparatorluğu, Roma’dan
miras aldığı bu kültürü kendi yaşam
tarzına ve geleneklerine göre yeniden
yapılandırmış. Roma İmparatorluğunda
durgun suyla yapılan temizlik,
Osmanlı’da akan su ile yapılır hale
gelmiş. Roma hamamındaki havuzların
yerini ise, Osmanlı’da kurnalar almış…
Osmanlı’da hamamlar üç başlık altında
inceleniyormuş. Özel hamamlar saray
ve konaklarda inşa edilmiş. Genel
hamamlar ise halkın kullanımına açık
çarşı hamamları olarak yerleşmiş.
Doğal kaynak sularının, ılıcaların
üzerine kurulan tesisler için kapalı
ılıca anlamında, “kaplıca” terimi
kullanılmış… Gelin, damat, lohusa
(kırk), sünnet, adak hamamları,
hamam kültürünün toplumsal
hayatla bütünleşmesini sağlayan
köklü geleneklerin isimleri. Osmanlı
döneminde kadının tek sosyalleştiği
mekân olarak da tanımlanabilir
hamamlar. Çeşitli eğlencelerin kaynağı
da denebilir elbette… Türk filmlerindeki
hamam sahneleri bu duruma en
güzel örnek... Aklınıza Adile Naşit’in
başını çektiği kareler gelebilir mesela.
Tosun Paşa filminin en renkli sahneleri
“hamamda” geçer.
Evlerinde hamamı olanlar dahi
yıkanmak için halk hamamlarını
tercih etmişler zamanında. Hamamda
uyulması gereken edep ve adap ise,
genel ahlak kurallarına uygunluk
göstermiş. Hamamın temiz kalması,
suyun israf edilmemesi, yıkanırken
su sıçratmamak, hamam kalabalık
olduğunda sıra gözetmek, yüksek
Peştamallardan fildişi taraklara, aynalardan havlulara, bohçalardan takunyalara,
peşkirlerden keselere kadar her şey aklımızda bir yerlerde geziniyor sanki. Bursa’da
hamam sözü geçince herkesin “içi ısınıyor…” Bir tas soğuk su ile serinlemeyi hayal
ediyoruz.
Yazı ve fotoğraflar: Engin Çakır
Tasıyla tarağıyla
“hamam sefası”
bursa dokusu