38
hayat hikayesi
life story
“Allah” anlamına gelen “hu”
sesini çıkartıyor ve Allah’ın,
insanı yaratırken verdiği nefesi
temsil ediyor. Mesnevi’nin
ilk dizelerinde yer bulan ney,
Tasavvuf için de son derece
önemli bir öge. Rivayete göre
Davut Peygamber bir gün bir
sazlıktan geçerken keşfetmiş
neyi. Davut Peygamber,
rüzgârın etkisiyle, duyanı
kendine hayran bırakan bir ses
çıkaran kamışlardan bir tanesini
koparmış. Dudaklarına götürüp
üflemeye başlamış. Zamanla,
Allah’a olan aşkını, bağlılığını
bu kamışla dile getirmeye
başlamış. Neyzen Tevfik’in
dediği gibi ot kamış, kamış ney
olmuş.
Adını Sümerceden Farsçaya
geçen “na” ve “nay”
kelimelerinden aldı ney.
Avrupa’nın farklı ülkelerinde
başka isimlerle de anıldı.
Tasavvufun simgesi haline
gelişi Mevlana Celaleddin Rumi
sayesinde oldu. Ona göre
müzik, Allah’ın diliydi ve “O”,
kullarına müzik ile seslenmişti.
Bu yüzden dünya üzerindeki
tüm canlılar, hiçbir farklarına
bakılmaksızın müzik yoluyla
aynı duyguları paylaşabilirlerdi.
Mevlana’ya göre insana en
yakın sanat da bu yüzden
müzikti. Manevi arınma,
ferahlama, yücelme sağlayan
müzikte en etkili, insana kendini,
insanlığını, sonsuz varlığı ve
Allah’ı hatırlatan, sonrasında ise
“O”na ulaştıran ses ise “ney”in
sesiydi.
“Duy, şikâyet etmede her
an bu ney./ Anlatır, hep
ayrılıklardan bu ney./ Der
ki feryadım kamışlıktan
gelir./ Duysa her kim,
gözlerinden kan gelir.”
Mesnevi
symbol of Islamic mysticism
thanks to Rumi. According to
him, music was the language of
Allah and “He” had called onto
his objects through music. Thus,
all living beings in the world
could share the same emotions
by way of music regardless of
their differences. Thus, music
was the form of art that was
closest to people according to
Rumi. It was the sound of “ney”
that provided spiritual cleansing,
relaxation, elevation in music
while reminding people of
themselves, of humanity, of the
infinite being and of Allah which
then enabled them to reach
“Him”.
“Hear, the constant
complaints of this ney /It
tells of separations / It says
my scream is from being
a reed / Whomever hears
it will shed tears of blood”
Mesnevi
Another connection that the ney
has with mankind other than its
sound is that it is made up of 9
nodes. Thus, the ney represents
the 9 parts of the throat in men
who are known to develop in 9
months. The 7 holes on the ney
represent the 7 desires (nafs) of
men as stated in the mesnevi
by Rumi; The inciting nafs, the
self-accusing nafs, the inspired
nafs, the nafs at peace, the
pleased nafs, the pleasing nafs,
the pure nafs (Nefsi radiye, nefsi
mardiye nefsi emmare, nefsi
levvame, nefsi mülhime, nefsi
mutmainne and nefsi tezkiye).
The ney with a sound that is
closest to that of human being
comes alive with his breath and
sends the message of the man to
his creator while expressing his
longing as well.
Ney is a fretless instrument
made up of three parts known
as başpare, parazvane and
kamış with a volume sonore
ranging between 2,5 – 3 octaves
depending on the player. Over
time, ney starts to darken from
its first node known as the sound
box as the player continues to
blow into it. The breath of the ney
player sinks onto the surface of
the reed thus lightly burning a
thin layer on top thereby causing
a small stain at the end of the
first six months. The sound of ney
varies and develops during this
period. It is due to this feature
that ney is an instrument that
gives out a better sound over
time as it matures and takes on
a unique character much like a
human being.
“Listen to whoever is
telling a story with a ney
/ complaining of all the
separations they have
faced” (Hz. Mevlana)
Many important names have
appeared in this field other than
Neyzen Tevfik. Kutb-ün Nayi
Osman Dede, Kutb-ün Nayi Aka
Gündüz Kutbay, Sultan 3. Selim,
Şeyh Yusuf Dede, Şeyh Mustafa
Nakşi Dede, Kazasker Mustafa
İzzet Efendi, Mehmed Said Dede,
Neyzen Yusuf Paşa, Neyzen
Dede Sâlih Efendi, Neyzen
Aziz Dede, Neyzen Emin Dede
(Yazıcı), Rauf Yekta Bey, Hüseyin
Fahreddin Dede, Ressam Halil
Dikmen, Halil Can, Süleyman
Erguner, Emin Kılıç Kale, Hayri
Tümer, Gavsî Baykara, Ulvi
Erguner, Burhanettin Ökte,
Ahmet Polatöz, Polat Kale, Fuat
Türkelman, Doğan Ergin, Ârif
Biçer, Sencer Derya, Ekrem
Vural, Kutb-ün Nayi Niyazi
Sayın, Sıtkı Emeklican, Ahmet
Yâkuboğlu, Selâmi Bertuğ,
Fikret Bertuğ, Ömer Erdoğdular,
Sadrettin Özçimi, Kudsi Ergüner,
Süleyman Ergüner (torun),
Ümit Gürelman, Ârif Erdebil,
Mahmut Bilki, Uğur Onuk, Ali
Sezâî Balakbabalar, Yavuz
Akalın, Murat Sâlim Tokaç, Yusuf
Kayya, İbrahim Benlioğlu, Bülent
Özbek, Sâlih Bilgin, Aziz Şenol
Filiz, Mustafa Güvenkaya, Yavuz
