40
Neyin, sesi dışında insanoğlu
ile bir başka bağlantısı da 9
boğumdan meydana gelişi.
Bu özelliği ile ney, 9 ayda
meydana geldiği bilinen
insanın gırtlağındaki 9 boğumu
temsil ediyor. Neydeki 7 delik,
Mevlana’nın mesnevisinde
bahsedilen insanın yedi nefsini
(Nefsi radiye, nefsi mardiye nefsi
emmare, nefsi levvame, nefsi
mülhime, nefsi mutmainne ve
nefsi tezkiye) simgeliyor. Sesi
insan sesine en yakın ses olan
ney, onun nefesiyle dile geliyor
ve bir yandan kendi hasretini
dile getirirken, diğer yandan
insanın yaratanına olan mesajını
iletiyor.
Başpare, parazvane, kamış
olmak üzere üç kısımdan oluşan
ve perdesiz bir çalgı olan neyin
ses genişliği, onu üfleyen kişiye
bağlı olarak 2,5 – 3 oktav arası
değişebiliyor. Ney, neyzeninin
nefesiyle ses kutusu adı verilen
ilk boğumundan itibaren
zamanla kararmaya başlıyor.
Neyzenin nefesi, kamışın
yüzeyine işliyor, burada ince
bir tabakayı hafifçe yakarak ilk
altı ay sonunda küçük bir leke
oluşuyor. Bu süreçlerde neyin
sesi değişiyor, yanıklaşıyor,
gelişiyor. Bu özelliğiyle
çalındıkça güzelleşen bir müzik
aleti olan ney, tıpkı insan gibi
zaman geçtikçe olgunlaşıp,
kendi karakterini kazanıyor.
“Dinle neyden kim hikâyet
etmede / ayrılıklardan
şikâyet etmede”
(Hz. Mevlana)
Bu alanda bugüne dek Neyzen
Tevfik dışında birçok önemli
isim yetişti. Kutb-ün Nayi
Osman Dede, Kutb-ün Nayi
Aka Gündüz Kutbay, Sultan
3. Selim, Şeyh Yusuf Dede,
Şeyh Mustafa Nakşi Dede,
Kazasker Mustafa İzzet Efendi,
Mehmed Said Dede, Neyzen
Yusuf Paşa, Neyzen Dede Sâlih
Efendi, Neyzen Aziz Dede,
Neyzen Emin Dede (Yazıcı),
Rauf Yekta Bey, Hüseyin
Fahreddin Dede, Ressam Halil
Dikmen, Halil Can, Süleyman
Erguner, Emin Kılıç Kale, Hayri
Tümer, Gavsî Baykara, Ulvi
Erguner, Burhanettin Ökte,
Ahmet Polatöz, Polat Kale, Fuat
Türkelman, Doğan Ergin, Ârif
Biçer, Sencer Derya, Ekrem
Vural, Kutb-ün Nayi Niyazi
Sayın, Sıtkı Emeklican, Ahmet
Yâkuboğlu, Selâmi Bertuğ,
Fikret Bertuğ, Ömer Erdoğdular,
Sadrettin Özçimi, Kudsi Ergüner,
Süleyman Ergüner (torun),
Ümit Gürelman, Ârif Erdebil,
Mahmut Bilki, Uğur Onuk, Ali
Sezâî Balakbabalar, Yavuz
Akalın, Murat Sâlim Tokaç,
Yusuf Kayya, İbrahim Benlioğlu,
Bülent Özbek, Sâlih Bilgin, Aziz
Şenol Filiz, Mustafa Güvenkaya,
Yavuz Ballıoğlu, Hüseyin Kutsî
Sezgin, Fahrettin Acar, Ahmet
Şahin, Arif Şenyüz, Abdullah
Güneş, Cevdet Yıldız, Ömer
Bildik, İlhan Barutcu, Kâşif
Demiröz ve daha niceleri.
Neyin o tarif edilemez bir
huzurla dolu sesi zamana uydu,
teknolojik gelişmelerden de
yararlandı. Örneğin 2006’da ilk
cam ney yapıldı. Günümüzde
farklı müzik türleriyle bir araya
getirilmeye başlandı. Dünya
çapında bir üne kavuşmuş olan
Bursalı Arkın Ilıcalı nam-ı diğer
Mercan Dede’nin yaptığı gibi.
Neyzen olmasının yanı sıra
besteci, yapımcı ve DJ olan
Mercan Dede, sufi müziğini
zenginleştirerek elektronik müzik
ile harmanlayan, neyin sesine
ses, nefesine nefes kattı.
Neyzen olmak, Tasavvuf’a göre
Mesnevi’de anlatılan ney ve
onun ardındaki dünya görüşünü
kabul etmek, benimsemek ve
bu görüşü öğrenmeye çalışmak
anlamına geliyor. Ney üflemek,
insanın nefesini ve nefsini
kontrol edebilmesini de sağlıyor.
Neyzen, ney üfleyerek yalnızca
müzik yapmış olmuyor; bir
dünya görüşünün, bir felsefenin
izinde, sonsuzluğun sesine
giden yolda ilerliyor.
Ballıoğlu,
Hüseyin Kutsî
Sezgin, Fahrettin
Acar, Ahmet Şahin, Arif
Şenyüz, Abdullah Güneş, Cevdet
Yıldız, Ömer Bildik, İlhan Barutcu,
Kâşif Demiröz and many more.
The indescribable soothing
sound of ney adjusted to the
modern times and benefited from
technological advancements.
For instance, the first glass ney
was made in 2006. Today, it is
tried to be blended into various
musical genres. Just like what
the world famous local of Bursa,
Arkın Ilıcalı a.k.a. Mercan Dede
accomplished. In addition to
being a ney player, Mercan Dede
is also a composer, producer
and DJ who continues to enrich
sufi music by uniting it with
electronic music thereby blowing
in an additional air of life into this
magical instrument.
Being
a ney
player, according
to Islamic mysticism,
corresponds to the acceptance
of ney and the world view behind
it as described in the Mesnevi
while adopting to and learning it.
Blowing into a ney enables one
to control his breath as well as
his own self. The ney player does
not only make music by blowing
into a ney; he walks on the path
towards the sound of infinity
seeking a form of philosophy.
The inciting nafs, the self-
accusing nafs, the inspired nafs,
the nafs at peace, the pleased
nafs, the pleasing nafs, the pure
nafs
hayat hikayesi
life story
