Page 60 - Dergi Bursa Şubat 2013

58
yakın plan
Dünyada yük taşıma amaçlı ilk tramvay
1803 yılında, yolcu taşıma amaçlı ise
1807 yılında İngiltere’de kullanıldı.
Atların çektiği tramvaylara ilişkin
şirketler, sonraki yıllarda New York,
Paris, Londra, Viyana ve Sofya gibi
kentlerde kurulmaya başlandı.
Ağır yüklerin kaydırılma yöntemiyle
taşınması amaçlı geliştirilen yöntemin
ilk olarak Mısır’da M.Ö 2500’de
piramitlerin yapımı esnasında taşların
kalaslar üzerinde kaydırılmasında
kullanıldığı biliniyor. Daha sonra farklı
yer ve zamanlarda bu teknik geliştirildi.
Fatih Sultan Mehmed’in İstanbul’u fethi
sırasında gemileri karadan kaydırıp
Haliç’e indirmesi bu tekniğe bir
örnektir.
İlk raylı yollar ahşap tekerlekli yük
arabalarının gitmesi için yapılmıştır.
Buna örnek olarak 1350’li yıllardaki
Almanya’nın Freirburg şehrindeki
ahşap kalaslardan yapılan yol gösterilir.
Ahşap rayların demirle kaplanması
yine İngiltere’de 1768 yılında karşımıza
çıkıyor. Maliyete bağlı olarak daha
sonraki yıllarda tekerlekler ve raylar
tamamen demirden yapılmaya
başlanmıştır. Çeliğin ucuzlamasıyla da
üretimler çeliğe dönmüştür.
Elektrik üretimi ve uzak mesafelere
iletilmesindeki maliyetin azalmasıyla
elektrikli tramvay fikri ortaya atılmış,
Ukraynalı mühendis F. Pyrotskyi bu
fikirleri 1875 yılında bir kilometre
mesafeye iletilebilir şekilde uygulamaya
geçirmiştir. İlk elektrikli tramvay Saint
Petersburg’da yolcu taşımaya başlar,
bunu müteakiben W. Von Siemens
1881 yılında Almanya’da ilk uzun
mesafeli elektrikli tramvayı işletmeye
sokar. Daha sonraki yıllarda Londra’da
ve Boston(ABD) gibi şehirlerde elektrikli
tramvay işletilmeye başlanır.
Osmanlı topraklarında ise Sultan
Abdülaziz döneminde 1869 yılında
İstanbul’da “Dersaadet Tramvay
Şirketi” kurularak atlı tramvay
çalıştırmak için anlaşma imzalayarak
Aksaray-Eminönü, Aksaray-Topkapı,
Aksaray-Yedikule ve Galata-
Azapkapı hatlarında 1871’de yolcu
taşınmaya başlandı. Ardından II.
Abdülhamid döneminde Osmanlı
Bir asırlık acıklı hikaye
Bursa’nın
tramvay
rüyası
Yazı: Aziz Elbas
Fotoğraflar: Demet Argun Güngör,
Engin Çakır, Bursa Büyükşehir
Belediyesi arşivi
Orjinal Osmanlıca evraklardan çeviri:
Metin Sarı / Bursa Şehir Kütüphanesi