62
genel sağlık
general health
“Spor sağlığa zararlıdır”
Yazın gelmesi ve havaların
ısınması ile insanların spor
aktivitelerinin arttığı görülüyor.
İnsanların bir kısmının kış
boyunca aldıkları kilolardan
kurtulmak istemesi, bir kısmının
da sağlıklı vücuda kavuşma
ümidi ile bilinçsizce spora
başlaması ile beraber spor
yaralanmalarında da artma
oluyor. “Spor yaralanması”
denildiğinde insanların
aklına ilk başta profesyonel
sporcuların spor sırasında
yaralanması geliyor. Ancak
orana baktığımızda spor
yaralanmasına maruz kalanların
yalnız yüzde 5’inin profesyonel
sporcular olduğunu görüyoruz.
Yaralanmalara maruz kalanların
yüzde 95’ini sporu bilinçsizce
yapanlar oluşturuyor. Bu, yüzde
95’lik kesimin büyük bir kısmı
zayıflama uğruna, forma girme
amacıyla bilinçsiz bir şekilde
spor yapma sonucu, bir kısmı
da halı sahalarda yapılan maçlar
gibi değişik spor aktivitelerinde
sakatlanıyor.
Spora başlamadan önce
uyulması gereken önemli
kurallar bulunuyor. İlk önce
insanın kendi vücudunu
tanıması gerekiyor. Spor
yapacak kişinin vücudunun,
yaş grubunun, sağlık
durumunun hangi spora
elverişli olduğunun bir uzman
tarafından değerlendirilmesi
gerekiyor. İkincisi spor
yapacak kişi temel konularda
eğitilmiş olmalı. Özellikle hangi
hareketlerde zorlanırsa nasıl
ağrılar oluşabilir ve bunlardan
nasıl kaçınabilir, ayrıca sakatlık
durumlarında ilk tedavi nasıl
olmalı? Spor yapacak kişinin
bu tip bilgileri öğrenmesi
gerekiyor. Örneğin “Dizlerinde
ağrı olan insan kendi aldığı
kararla iyi geleceğini düşünerek
yürüyüşe başlayabilir. Ancak
bu durumda eğer diz ağrısı
sebebi kireçlenme veya kıkırdak
hasarı ise yürüyüş sporunun
yarardan çok zararı olur. Bu
nedenle spora başlamadan
önce bir ortopedi ve travmatoloji
uzmanına muayene olmakta
fayda vardır. Muayene sonucu
dizlerinde kireçlenme olan
birisine koşu yerine yüzme
tavsiye edilebilir.
Spor yaralanması sonucu
gelen bazı hastalarıma diyorum
ki “Spor sağlığa zararlıdır.”
Tabii biraz şaşırıyorlar. Ancak
bilinçsiz ve kuralına uygun
yapılmayan spor sağlığımıza
fayda sağlamak bir yana önemli
zararlar verebilir. Sapasağlam
iken spor yapacağım diyerek
kendini sakatlayan çok hastamız
geliyor. Özellikle halı sahalarda...
Bir de şöyle durumlar var, son
olarak gelen bir hastam dizleri
kireçli, zor yürüyebiliyor, eklem
hareketlerini yapamıyor, ancak
buna rağmen evine koşu bandı
almış. Evde koşu bandında spor
yapan hastamızın eklemlerinde
sürtünme arttığı için ağrıları da
artmış.
Spor yaralanmaları iki sebepten
kaynaklanıyor. Birincisi kişinin
kendisinden kaynaklanan
bozukluklar, bir diğeri de
çevre şartlarının bozuk olması.
Kişinin kendinden kaynaklanan
bozukluklar aşırı şişman olması
ya da dizlerinde kireçlenmesi
olan birinin o bölgeyi aşırı
zorlaması ya da aşırı hırslı
olup “Ben bu işi mutlaka
başaracağım” diyerek vücuduna
kaldırılabileceğinden fazla
yüklenmesi. Çevre faktörlerinin
bozuk olmasına ise halı
sahada maç yaparken uygun
bir ayakkabı giyilmemesini ve
eldiven kullanmadan kaleye
geçilmesini örnek gösterebiliriz.
Bunların dışında “19.00’da
maçımız var. Maça 5 dakika
kala gidelim başlayalım” gibi bir
yaklaşımın olmaması gerekiyor.
Spor öncesinde ısınma ve
esneme egzersizleri çok
önemli. Kaslarımızı yeterince
esnetmez ve ısıtmazsak
ani hareketler sonucu direk
yırtılma oluşabilir. Yırtılma da
ameliyata kadar gidebilecek
yaralanmalara neden olabilir.
Bu nedenle spor öncesi
ve spor sonrası yapılacak
hareketler çok önemli. Spor
sonrasında yapılan hareketler
de erken dönem yorgunluğunu
önleme amaçlıdır. Spor
yaralanmalarının çoğunluğu
basit yaralanmalardır. Yüzde
10 gibi de uzun süreli tedavi
gerektiren sakatlıklar meydana
gelebiliyor. Hasarın ilerlemesini
engellemek çok önemli. Biz
buna “ilk tedavi” diyoruz. En
basitinden akut durumlarda o
bölgeye buz uygulanması ve o
bölgenin yukarıya kaldırılarak
sabitlenmesi önemli. Bunların
yapılmasının ardından acil
olarak bir sağlık kuruluşuna
başvurulması gerekiyor. Halı
sahada yaralanıp, çıkıkçıya
gidip 10-15 gün sonra ağrıları
geçmeyince bize gelenler
var. Bu tip durumlarda en
korktuğumuz şey özellikle
tedavisi gecikmiş damar
yaralanmaları ya da sinir
yaralanmalarıdır ki bunlar da
en çok ehil olmayan kimselerce
yapılan tedavi sonucu yaralanan
bölgenin aşırı sıkılmasında
veya ilk müdahale sonrasında
kontrole çağrılıp da gelmeyen
hastalarda oluşabiliyor. Bu gibi
durumlarda kalıcı sakatlıklar
olabiliyor. Spor yaralanmalarının
küçük bir kısmında ameliyat
gerekiyor. Kalıcı hasarların
oluşmasını önlemek için ilk
müdahalenin doktor tarafından
yapılması ve kontrollere gelmek
önemli.
Op. Dr. Rasim Şerifoğlu
Ortopedi ve Travmatoloji Uzmanı
Özel Bursa Anadolu Hastanesi
