Page 106 - Dergi Bursa Aralık 2012

104
bilgi hapı
Jet-lag için biyolojik
saatin bozulması
sonucu vücutta meydana
gelen olumsuz durumların
genel ismi denebilir.
Genellikle hızlı yer değiştirmelerde
meydana gelir. En güzel örneği de
bilindiği üzere uçak seyahatleridir.
Diyelim ki; Türkiye’den Arjantin’e giden
birisi bu duruma düşebilir. Gece
02:00’da yola çıkan bu kişi yaklaşık
18 saat sonra Arjantin’e varabilir.
Vardığında saat akşam 20:00
olacaktır. Ancak Arjantin ile aramızda
6 saatlik ülke saati farkı olduğu için
orada saat henüz öğlen 14:00’dır.
Bu durum sonucunda öğlen vakti
uykumuz gelecektir. Vücudumuzun
bir çok fonksiyonu yeni saate
uyum sağlamakta zorlanacaktır.
Jet Lag’da vücut, zaman
karşısında “geri kalır” da denebilir.
Zaten “Lag” kelimesi İngilizce
“değeri kalma, geç kalma” anlamları
taşıyor. Dünya kendi etrafında
dönüşünü 24 saatte tamamladığından
dünya üzerinde her biri 1 saat
olarak belirlenmiş 24 zaman bölgesi
bulunur. Türkiye ile Arjantin arasında
6 zaman bölgesi vardır. Bundan
dolayı İstanbul’da saat 20:00 iken
Arjantin’de 14:00’dır.
NASA bu konuda birçok araştırma
yapmış ve sonucunda insan vücudunun
tek bir zaman bölgesi değiştirmesi
ile oluşacak yeni duruma alışmasının
1 günü alabileceği saptamış. Bu
durumda Arjantin’e giden yolcunun
vücudunun yeni duruma alışması 6
günü bulacaktır.
Jet Lag her uçak yolculuğunda
görülmez. Jet Lag hastalığı doğu
ya da batı yönlü olan uçuşlarda
gerçekleşir. Kuzey-Güney şeklindeki
yer değiştirmede jet Lag olmaz.
Çünkü meridyenler arası zaman farkı
4 dakikadır. Meridyenler doğu-batı
yönünde dikey bir şekilde uzandığından
zaman farkı doğu-batı yönlü olur.
Paraleller arasında zaman farkı yoktur.
Bundan dolayı kuzey- güney şeklinde
ne kadar mesafe alırsak alalım zaman
bölgesi geçmediğimiz için saat sabit
kalır.
Jet Lag olayının en sık görülen belirtileri
ise aşırı yorgunluk, uyku sorunu,
iştahsızlık, baş ve midede meydana
gelen ağrılardır. Jet Lag’dan sonra ise
seyahat eden kişilerde kalp atışlarında
bazı düzensizlikler olabilir. Ayaklarda
aşırı şişlik, şaşkınlık ve korku durumları
olabilir. Fiziksel, zihinsel ve duygusal
bakımdan etkilenilir.
Doğu’ya doğru yapılan uçuşların ise
insanları daha çok zorladığı biliniyor.
Çünkü insan vücudu biyoloji saatini
hızlandırmada daha çok zorlanıyor.
Örneğin Endonezya / Japonya yönüne
yapılacak seyahatlerde kişiler doğuya
doğru hareket ediyor. Burada saat
Türkiye saatine göre daha ileride
olduğu için vücut biyolojik saatini
de ileriye almak zorunda kalıyor. Bu
durum biyolojik saati geriye almaktan
daha zor gerçekleşiyor. Jet Lag’dan
etkilenme oranı kişiden kişiye değişiyor
ancak hayatı düzenli olan, genellikle
rutin işler yapan kişiler bu olaydan
daha çok etkileniyor. Ayrıca kişiler uçak
seyahatindeki beslenme durumuna
göre Jet Lag’dan farklı derecelerde
etkilenebiliyor. Jet Lag’dan en az
etkilenenler ise çocuklar...
Uçan zaman
olunca...
İnsanların “biyolojik saatleri”
olduğunu duymuşsunuzdur.
Uyku saatleri, vücut ısıları ve
birçok özelliği bu biyolojik
saate göre değişkenlik gösterir.
Konumuz biyolojik saatin
tepetaklak olduğu bir durum,
nam-ı diğer jetlag...