Page 111 - Dergi Bursa Aralık 2012
Basic HTML Version
109
Farsça altıya kadar saymasını biliyoruz:
Yek, dü, se, cihar, penç, şeş. Peki 7
nedir? Farsça yedi “heft”dir (veya
hefte). Yedi günlük “hafta” ismi de
buradan alınmıştır. Pazar Farsça
yemek yeri anlamındaki ba-zar’dan,
Salı İbranice üçüncüden, Çarşamba
Farsça dördüncü gün anlamındaki
cehar-şenbeden, Perşembe 5. Gün
anlamındaki penç-şenbeden, Cuma
Arapça toplanma anlamındaki cemden
gelmiş.
Bir hafta olarak kabul edilen yedi
günlük sürenin kaynağı tam olarak
bilinmiyor. En kuvvetli tez bu sürenin
Ay'ın evrelerinden kaynaklandığına
dayanır. Ay'ın dört evresinin (yeni
ay, ilk dördün, dolunay, son dördün)
sürelerine en yakın olan tam gün
sayısı yedidir. Daha sonraları dinlerde
göklerin yedi kat oluşuna inanış,
müzikteki ana nota ve tabiattaki ana
renk sayılarının da yedi oluşu bu
sayının gizemini iyice arttırmıştır.
Takvimde yedi günlük haftanın
resmiyet kazanması ise milattan
sonra 327 yılında Roma İmparatoru I.
Constantinus'un çıkardığı bir emirle
olmuştur. Tevrat'ın yaratılış (tekvin)
anlayışına göre Tanrı evreni 6 günde
yaratmış, yedinci günde de (cumartesi)
dinlenmiştir. Hıristiyanlar haftayı
Tevrat'taki şekliyle kabul etmişler.
İslam dininin doğuşundan sonra
da yine yedi günlük hafta süresi
benimsendi. Hz. Muhammed'in
müminleri mescitte toplayıp, namaz
kıldığı, hutbede devlet ve günlük
işleriyle ilgili açıklamalar yaptığı altıncı
gün (cuma) dinlenme günü olarak
kabul edildi. Türkiye Cumhuriyeti'nde
27 Mayıs 1935 tarihinde yayımlanan
bir kanunla tatil günü cumadan pazara
alındı.
Günümüzde kullandığımız ay isimlerinin
geldikleri yerler şöyle. Ocak ayının
ismi, Eski Roma’da Januarius idi.
Janua kapı-giriş demekti. Biz bu aya
Türkçe ateş (odak/ocak) anlamında
Ocak ismini vermişiz. Şubat,
Süryanicedir (şabat-şobat). Eski
Roma’da Februarius idi. Februum,
arındırma demektir. Februa, Romalıların
günahlarına kefaret olarak kurban
kestikleri arındırma festivaline verilen
isimdir. Mart, Roma’da Martius idi.
Mars, Romalıların savaş tanrısının adı.
Aslında senenin ilk ayı imiş. Ancak
1582’de Papa XIII. Gregorius’un
düzenlediği yeni takvimde ilk ay olarak
Ocak belirlenmiştir. Nisan, Babil-
Süryani dillerindeki adıdır (nisanna-
nisannus). Güneşli-güneşlenme gibi
manalara gelir. Mayıs, Roma’da
Maius’dur. Maia, Merkür’ün annesi
ve Roma’da bitkileri büyüten tanrının
adıdır. Haziran, ismi Süryanicedir,
sıcak demektir. Roma’daki adı
Junius. Gençlik, genç anlamlarına
gelir. Temmuz, Sümerlerin bereket
tanrısının adıdır. Festivallerinin adı
da Dumuzi’dir. Dam, Sümerce kadın
demektir. Eski Mısır’da Dama; bir araya
gelme, Damuzu kadının erkek arkadaşı
demektir. Eylül, Süryanicedir. Üzüm ayı
anlamına geliyor. Hint-Avrupa dillerinde
yedinin karşılığıdır. Kasım, Arapça'da
ayıran- bölen anlamında; Aralık,
Türkçe, iki zaman arasındaki boşluk
anlamındadır.
Bugün kullandığımız takvimin
de oluşum öyküsü ilginç. Roma
imparatorluğu zamanında yılın son
ayı Februarius yani Şubat, yılbaşı ise
Mart'tır. Böylece Şubat ayı dört yılda
bir 30 gün diğer yıllarda 29 gün olmuş.
Sezar bir de doğduğu aya kendi
ismini vermiş ve ismi Julius (July)
olmuş. Daha sonra imparator olan
Augustus da Sezar’ı kıskanıp sonraki
aya kendi ismini vermiş: Augustus
(August). Ancak Sezar'ın ayı 31 gün
çekerken, Augustus'un ayı 30 gün
çekiyormuş. Bunun üzerine Augustus
da emir vermiş. Yılın son ayından bir
gün alın benim ayıma ekleyin diye.
Böylece Şubat'tan 1 gün daha alınmış,
o günden sonra Şubat ayı dört yılda
bir 29 gün, diğer yıllarda 28 gün,
Sezar'ın ayı Temmuz ve Augustus'un
ayı Ağustos da peş peşe 31 gün çeker
olmuş.
Kaynakça:Metin Üskes,
ocakşubatmartnısan
mayıshazirantemmuz
a ğ u s t o s e y l ü l e k i m
k a s ı m a r a l ı k
ocakşubatmartnısan
mayıshazirantemmuz
a ğ u s t o s e y l ü l e k i m
k a s ı m a r a l ı k
