semboller
54
“Duyularla ifade edilemeyen bir şeyi
belirten somut nesne veya işaret,
remiz, rumuz, timsal, simge’’ diye
tanımlanıyor, Atatürk’ün kurduğu
Türk Dil Kurumu sözlüğünde sembol.
Fransızca bir kelime ama kökü eski
Yunancaya dayanıyor ve “iki anlamı
birleştiren sözcük, parola’’ anlamına
geliyor. Diller, yazılar, rakamlar başta
olmak üzere birçok sembolle sağlıyoruz
birbirimizle olan iletişimimizi. Harfler ve
noktalama işaretleri harf sembolizmini
anlatırken, rakamlar sayı sembolizminin
konusu olmuş tarih boyunca. Dinler ve
mitolojiler, doğa, bitkiler ve çiçekler,
hayvanlar, insan vücudu, rüyalarımız,
mimari, renkler, astroloji, amblemler,
masonluk gibi başlangıçta gizli olan
teşkilatlar sembolizmin konularını
oluşturmuş.
A harfi bir boğanın boynuzlu başını
temsil ederken, O harfi bu sesi
çıkarırken dudaklarımızın aldığı
şekli sembolize ediyor. Özellikle
Arap harfleri, Kuran’ın dili olması
sebebiyle de, önemli semboller olarak
yorumlanmış. Arapça’da bütün seslileri
tek başına temsil eden elif (I) harfi,
sessiz harfleri okuturken, cansızlara
hayat veren Tanrı ile özdeşleştirilmiş.
Allah’ın ve Âdem’in ilk harfi olan elif,
yeryüzünde tanrının halifesi olan
insanın, bütün evrim sürecinin başında
suda başlayan canlılığının, karaya
çıkıp, el ve ayaklara sahip olduktan
sonra, ayakları üzerinde dik durabilen
(Homo Erectus) bir varlığa dönüşmesini
sembolize eder. Arapçanın 28 harfi
İslam sembolizminde 28 Enbiyaya
denk gelir. İslam’ı harflerle yorumlayan
Hurufiler harf sembollerinden bir
tarikat kurmuşlardır. Alfabelerinin
birinci harfleri olan A, Alfa ya da Elif
aynı zamanda 1 demektir. Elifin ebcet
değeri 1’dir. 1 bütün sayıların ondan
yaratılışı gibi, “Tanrı”yı sembolize eder.
2 hemen hemen bütün kültürlerde
düalite, karşıtlık, çelişki, hayat ve ölüm,
gece ve gündüz, ışık ve karanlık, dişi ve
erkek, cennet ve cehennem örnekleriyle
temsil ederken bazen de dengeyi ya
da evlilikte olduğu gibi birlikteliğin
sembolü olmuş. 3 birçok dinin kutsal
sayısı... Hıristiyanlığın teslisi Baba,
Oğul, Kutsal Ruh; Hinduizm’in Brahma,
Vishnu ve Shiva’sı bunlara örnek.
Karenin sayısı olan 4 bize 4 unsuru
çağrıştırır. Hava ateş su ve toprak.
Hayatın temel elementleri… Dişi olan
2 ile erkek olan 3’ün birleşiminden
oluşan 5, insanın sembolüdür. İslam’ın
şartı da, insanın ibadet ettiği vakit
de 5’dir. 6 yaratılış rakamıdır. Dinlere
göre dünya altı günde yaratılmıştır.
Numeroloji’de de 6 yaratıcılığın
sembolüdür. 7’de ise bir nokta
koyma ihtiyacı hissediyorum çünkü
7 hakkında bir belki de birçok kitap
yazılacak kadar zengin bir sembol...
Sembollerin prensi bence. Erkek tabii
dişi mi? Kutsal sayı çünkü, ilahi 3 ile
dünyevi 4’ün bileşimi. Haftanın 7 günü,
7 deniz, 7 gök, gökkuşağı, 7 renk, 7
nota, 7 çakra, 7 ölümcül günah (David
Fincher’in SE7EN filmi), 7 kat cennet, 7
kat cehennem… Sezaryende doktorlar
bebeğe ulaşırken 7 katman açıyorlar.
Boyun omurlarımızın 7.’si, başımızı
taşıyan kemiğimizin adı, dünyayı
sırtında taşıyan Atlas’tır.
İnsanlık tarihi kadar eski iletişim tarihi. Önce şekillerle, işaretlerle, seslerle sembolize etmişler insanlar
anlatmak istediklerini. Zamanla konuşma dilini öğrenmiş, Babil’de birbirlerinin anlamayacakları
farklı dillerle cezalandırılmışlar. Belki sonsuz sayıda dil gelişmiş birbirimizle iletişim sağlamak için.
Bunlardan biri de sembollerin dili olmuş.
Abdulkadir Kılınç
İçimizdeki sembol
